Αύριο το ξυπνητήρι σου είναι σούπερ πρωινό. Θα έχει χαράξει, δε θα έχει χαράξει. Θα έχει λαλήσει ο κόκορας, δε θα έχει λαλήσει. Έχει η μέρα σου πολλά. Από νωρίς το πρωί ως αργά το βράδυ γέμισε και ξέρεις πως θα χρειαστείς δύναμη σωματική και ψυχική για να βγουν όλα εις πέρας.

Απόψε λοιπόν είναι μία από εκείνες τις μέρες που πρέπει να κοιμηθείς νωρίς. Όσο σπαστικό κι αν ακούγεται το πρέπει, εδώ είναι υποχρεωτικό. Οπότε προγραμματίζεσαι. Γυμναστική νωρίς, για να πέσουν σταδιακά οι παλμοί. Πριν ξεκινήσεις τη γυμναστική βάζεις το αυριανό φαγητό στο φούρνο, να είναι έτοιμο μόλις τελειώσεις. Αποφεύγεις καφεΐνη και αλκοόλ και τρως κάτι ελαφρύ. Χαμηλώνεις φώτα και ανάβεις κι ένα αρωματικό κερί. Και υποτίθεται είσαι έτοιμος.

Μα έλα που δεν

Κι όχι απλά ένα δεν, πιο πολύ με ούτε καν μοιάζει τούτο. Το μόνο που είχε νόημα από όλα όσα έκανες ήταν το αρωματικό κερί. Κι αυτό όχι γιατί σε χαλάρωσε, παρά γιατί τουλάχιστον θα σου κάνει παρέα. Τώρα και για τις προσεχείς ώρες. Γιατί για ύπνο ούτε συζήτηση, το μάτι γαρίδα.

Όχι επειδή έχεις κάτι να κάνεις, όχι επειδή σκέφτεσαι το αύριο, όχι επειδή έχεις αϋπνία. Απλά επειδή δε θες. Ακόμη κι αν ξέρεις πόσο πολύ θα θες αύριο να ανοίξει η γη και να σε καταπιεί. Πως όσους καφέδες κι αν πιείς, η μέρα δε θα βγαίνει. Ακόμη κι αν ξέρεις πως -στην καλύτερη- από το μεσημέρι κι έπειτα θα υπολειτουργείς, εσύ εκεί. Ο ύπνος θα ήταν η πιο φρόνιμη επιλογή σου, μόνο που δε σου κάνει.

Πώς το πρωί πατάς το snooze στο ξυπνητήρι ξανά και ξανά μέχρι να φτάσει η ώρα στο απροχώρητο; Ε, κάτι αντίστοιχο κι εδώ. Αναβολή στην ώρα του ύπνου, ξανά και ξανά. Πόσο; Όσο χρειαστεί. Μπορεί λίγο, μπορεί πολύ, μπορεί και παραπάνω από πολύ.

Snooze στον ύπνο, αντί στο ξυπνητήρι

Αναβλητικότητα ύπνου ονομάστηκε το φαινόμενο, όταν πρωτο-εμφανίστηκε επισήμως σε ολλανδική έρευνα κλινικής ψυχολογίας το 2014. Και πρόκειται για την κατάσταση κατά την οποία όποιος τη ζει, αναβάλει την ώρα που θα ξαπλώσει να κοιμηθεί, ώστε να βρει κενή ώρα για δραστηριότητες που του αρέσουν και δεν έχει άλλο χρόνο μέσα στη μέρα για αυτές.

Πες το και χρόνο διασκέδασης και χαλάρωσης, σε βάρος όμως του ύπνου. Το φαινόμενο αυτό τείνει να εμφανίζεται περισσότερο σε ανθρώπους που, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, δεν έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν τον έλεγχο στην καθημερινή τους ζωή. Κι έτσι τις μικρές τις ώρες αρνούνται να κοιμηθούν, σε μια προσπάθεια ανάκτησης μιας κάποιας αίσθησης ελευθερίας.

Ο ψυχολόγος Paul Bloom έγραψε στη The New Yorker πως ίσως πρόκειται και για μια ενσυνείδητη διαστροφή. Ίσως για έναν τρόπο υπενθύμισης πως υπάρχεις και ζεις έχοντας την κυριαρχία εσύ. Το σίγουρο είναι πως πρόκειται για μια διαδικασία που βοηθά να εδραιωθεί το αυθεντικό και αυτόνομο ον.

Συνδυάζοντας όλα αυτά, πρόκειται τελικά για φαινόμενο που χαρακτηρίζεται από μια υπαρξιακή ανισορροπία. Την ώρα εκείνη, ξέρεις τι πρέπει να κάνεις. Ποιο είναι το λογικό, το ηθικό και ποιο το αναμενόμενο. Μόνο που εσύ τώρα δεν ενδιαφέρεσαι καθόλου να δείξεις ότι υπακούς και πειθαρχείς, παρά να κάνεις την επανάστασή σου.

Πάρτι για την πάρτη σου

Ινσταγκραμικό χάζεμα βιτρινών με ρούχα και αξεσουάρ. Λίστες με όσα θέλεις να έχεις κάνει ως τις γιορτές. Ειδήσεις, φήμες και ρεπορτάζ. Pin με φαγητά που είδες και λιγουρεύτηκες και μπαίνουν στους άμεσους στόχους. Kαθαρτικά δάκρυα με φόντο το This Is Us. Και ο κατάλογος δεν τελειώνει.

Αναζήτηση google για τα σπάνια συμπτώματα του κορωνοϊού που μπορεί να μην πάρεις χαμπάρι. Και εκπομπές reality, συνοδεία σνακ. Που τώρα είναι για την πάρτη σου, δεν είναι κανείς ξύπνιος για να τα μοιραστείς. Κοιμούνται επιτέλους και τα παιδιά. Όλη μέρα ο προσωπικός σου χρόνος ήταν απλά άφαντος και τώρα θέλει η ανακούφιση να κρυφτεί κι η χαρά δεν την αφήνει. Λες και παίρνεις την εκδίκησή σου, για όλα αυτά που δεν έχεις μπορέσει και τώρα μπορείς. Κι έτσι προστέθηκε κι αυτή η λέξη κι όλο μαζί το είπαμε εκδικητική αναβλητικότητα ύπνου.

Η σύμβουλος ευεξίας Jocelyn Brewer περιγράφει το φαινόμενο αυτό ως ένα είδος προσωπικής δολιοφθοράς κατά το οποίο η ανάγκη σου για ύπνο παραγκωνίζεται ή μετατοπίζεται χρονικά, συρρικνώνοντας την ξεκούρασή σου. Με συνέπεια ένα τροφαντό hangover αύριο το πρωί κιόλας. Τονίζει μάλιστα, πως η πανδημία το επηρέασε και αυτό. Με την τηλεργασία και τα νέα ωράρια που ξέκαναν μια και καλή την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, η μέρα έγινε όλο και πιο ατάκτως γεμάτη. Ο ελεύθερος χρόνος έχει συμπιεστεί και, προκειμένου να τον βρούμε, κλέβουμε από τις ώρες ύπνου περισσότερο από παλιά.

Είναι κακό όλο αυτό;

Κακό απαραίτητα δεν το λες, ούτε όμως και απαραίτητα καλό. Βασικά η ουσία είναι στο εαυτό και τη φροντίδα του. Αυτό βέβαια μπορεί να σημαίνει πολλά. Μπορεί για κάποιον να είναι η διαφύλαξη των ωρών ξεκούρασης και για κάποιον άλλο η αναζήτηση της ψυχικής ισορροπίας.

Μα θέλει επιμονή, είτε η μια πλευρά είτε η άλλη. Γιατί φτιάξαμε μια κοινωνία που ενοχοποιεί το δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο προάγοντας την αρετή της πολυπραγμοσύνης και παράλληλα αφαιρεί από τον ύπνο την προτεραιότητα που του αξίζει, μεταθέτοντάς τη στην εμμονή της παραγωγικότητας. Σαν ένα είδος εσωτερικευμένου καπιταλισμού φαντάσου το.

Οπότε, τώρα;

Το μέτρο και τα όρια είναι -όπως παντού, έτσι κι εδώ- τα πιο πολύτιμα όπλα σου. Ναι μεν σύνδεση με τις αξίες και τα επιθυμητά συναισθήματα, για να ζούμε σε ευθυγράμμιση με όσα πράγματι έχουν σημασία για εμάς. Αλλά και προσοχή στις υπερβολές, μη χάσουμε τον ύπνο μας στο δρόμο για τη σύνδεση.

Ίσως μια νύχτα την εβδομάδα να σου τη δώσεις ελεύθερη και άυπνη ή σχεδόν άυπνη, αλλά μην το κάνεις και σύστημα. Λιγότερες από έξι ώρες ύπνου στη μέση ηλικία οδηγούν εν δυνάμει σε υψηλότερα ποσοστά άνοιας, αφού ο εγκέφαλος δεν έχει στη διάθεσή του το χρόνο που χρειάζεται για να αποτοξινωθεί και να αποσυμφορηθεί από τα περιττά, ώστε να μπορέσει να επεξεργαστεί και να αποθηκεύσει τα χρήσιμα.

Το πιο σκόπιμο μοιάζει να είναι η δημιουργία χρονικών παραθύρων μέσα στις μέρες μας. Που θα τα γεμίζουμε με ανθρώπους που αγαπάμε και μας αγαπούν και με δραστηριότητες που μας γεμίζουν και μας κάνουν να νιώθουμε ζωντανοί.

Και μια ευγενική υπενθύμιση. Δεν είμαστε υπεράνθρωποι και τα σπίτια μας δεν υπάρχει λόγος κάθε μέρα να είναι έτοιμα για φωτογράφιση περιοδικού διακόσμησης. Κάποιο βράδυ ίσως κολλήσεις με μια νέα σειρά και πάει αργά και μείνουν οι κατσαρόλες άπλυτες. Μην ξενυχτήσεις κι άλλο για να τις πλύνεις, κι αύριο μέρα είναι και οι κατσαρόλες δε θα φύγουν, εκεί θα είναι και θα σε περιμένουν. Και, αντίστοιχα, αν νύσταξες και θέλεις να κοιμηθείς νωρίς, άσε τα πρέπει και τη μη και προχώρα προς το ζουμπουρλούδικο μαξιλάρι. Και τα ασιδέρωτα, όπως και οι κατσαρόλες, την επόμενη μέρα θα είναι και πάλι εκεί και ίσως τότε μπορέσεις να ασχοληθείς μαζί τους. Ίσως και όχι, ίσως να θες και μια βόλτα, ίσως μια μέρα ακόμη ελεύθερη. Μα, ελεύθερος δεν είσαι; Κανείς δε σε κυνηγά, παρά μόνο εσύ ο ίδιος. Κάνε λιγάκι πια και τα στραβά τα μάτια, ποτέ δεν έβλαψε κανέναν.