Η συγνώμη είναι μια «βαριά» κουβέντα. Φέρει το βάρος της ευθύνης που αναλογεί σε εκείνον που οφείλει να την ξεστομίσει. Κι έχει, παράλληλα, ανεκτίμητη αξία. Είναι μαγκιά να μπορείς να ζητάς συγνώμη όταν έχεις φταίξει κι είναι όμορφο να μπορείς να τη δέχεσαι όταν σου την προσφέρουν.

Όλα αυτά, όμως, όταν η συγνώμη χρησιμοποιείται με μέτρο, σωστά και όταν πρέπει. Γιατί αλλιώς μετατρέπεται σε μια υπέροχη δικαιολογία, έτοιμη να εκτοξευθεί με κάθε ευκαιρία, απλώς και μόνο για να τερματίσει ειρηνικά μια συζήτηση ή να σε γλιτώσει από μια αμήχανη στιγμή. Για ορισμένους, είναι αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου που επικοινωνούν.

«Τι πειράζει;», μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος, θεωρώντας ότι πρόκειται για μια εντελώς ακίνδυνη συνήθεια. Κι όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόκειται για μια πρακτική που κρύβει βαθύτερα προβλήματα. Μπορεί, για παράδειγμα, να δημιουργεί ανειλικρινείς σχέσεις με τους άλλους, αλλά και να «γκρεμίζει» σταδιακά την αυτοπεποίθηση εκείνου που χρησιμοποιεί τη συγνώμη με κάθε ευκαιρία.

«Στον πυρήνα της, αυτή η συνήθεια είναι μια μορφή αυτοπροδοσίας», εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια Kobe Campbell και προσθέτει: «Είναι σαν να αναλαμβάνεις την ευθύνη όταν στην πραγματικότητα δεν σου αναλογεί», γεγονός που, όπως επισημαίνει, «ωθεί τον εγκέφαλο να πιστέψει ότι το λάθος είναι όντως δικό σου».

Η σύμβουλος γάμου, Vienna Pharaon, υποστηρίζει ότι αυτή η πρακτική μπορεί υποσυνείδητα να υποσκάπτει την αυτοεκτίμηση ενός ατόμου, που περνά, με αυτό τον τρόπο, στον εαυτό του το μήνυμα ότι έχει την υποχρέωση να μην προκαλεί, να μην ξεχωρίζει και να κρατά ευχαριστημένους τους άλλους.

Γιατί, όμως, οι άνθρωποι υιοθετούν αυτή τη συνήθεια και πώς κόβεται; Οι ειδικοί έδωσαν όλες τις απαντήσεις στο TZR:

Γιατί ζητάμε συνέχεια συγνώμη;

«Είμαστε κοινωνικά κωδικοποιημένοι έτσι ώστε να πιστεύουμε ότι η αποδοχή μας από τους άλλους εξαρτάται από το κατά πόσο συμμορφωνόμαστε με τις προτιμήσεις τους», εξηγεί η Campbell. «Έχουμε μάθει, επίσης, να ρίχνουμε πρώτα απ’ όλα την ευθύνη στον εαυτό μας, σε οποιαδήποτε κατάσταση. Για να το θέσω αλλιώς, η κοινωνία μας έχει εκπαιδεύσει να πιστεύουμε ότι τα συναισθήματα των άλλων έχουν μεγαλύτερη σημασία από τα δικά μας», προσθέτει.

Η Pharaon προσθέτει ότι αυτή η συμπεριφορά συχνά συνδέεται με προηγούμενες εμπειρίες. «Για παράδειγμα, αν η αποδοχή που έλαβες από την οικογένειά σου βασιζόταν στο ότι ανταποκρινόσουν στις επιθυμίες τους, είναι πιθανό να έχεις μάθει ότι οφείλεις να συμφωνείς με τους άλλους ή να σωπαίνεις όταν διαφωνείς. Ίσως, πάλι, πιστεύεις ότι αν μιλήσεις ή διαφωνήσεις, θα οδηγηθείς σε σύγκρουση με τους γύρω σου, οπότε επιλέγεις να διατηρήσεις το ειρηνικό κλίμα, ζητώντας συγγνώμη».

Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, η συγγνώμη λειτουργεί ως ένα δίχτυ ασφαλείας.

Πώς θα κόψεις αυτή την συνήθεια;

Είναι σημαντικό να μάθεις να ζητάς συγνώμη μόνο όταν πραγματικά πρέπει. Πώς, όμως, θα το καταφέρεις αυτό;

Σκέψου πότε συνηθίζεις να ζητάς συγνώμη

Αναλογίσου ποιες είναι οι καταστάσεις ή οι άνθρωποι της καθημερινότητάς σου που σε κάνουν να αισθάνεσαι άβολα, προκαλώντας σου την τάση να ξεστομίζεις τόσο εύκολα τη συγνώμη. Η Campbell συμβουλεύει: «Ρώτα τον εαυτό σου: Τι με κάνει να αναλαμβάνω μια ευθύνη που δεν μου αναλογεί; Και τι με κάνει να εμπλακώ σε αυτή τη διαδικασία αυτοπροδοσίας;».

Αναρωτήσου γιατί το κάνεις

«Η άσκοπη συγγνώμη αποκαλύπτει μια ανίατη πληγή από το παρελθόν», υποστηρίζει η Pharaon. Επομένως, το να καταλάβεις γιατί το κάνεις είναι βασικό μέρος της διαδικασίας επούλωσης. Αυτό απαιτεί να εντοπίσεις πώς προέκυψε αυτή η συνήθεια, ρωτώντας τον εαυτό σου: Από τι προσπαθεί να με προστατεύσει; Με ποιους τρόπους μια συγγνώμη με κρατά ασφαλή ή μου προσφέρει κάτι που έχω ανάγκη;

«Η κατανόηση του γιατί θα γίνει η πύλη για να αλλάξεις τη σχέση σου με τους άλλους και τελικά να αισθανθείς μεγαλύτερη δύναμη και σιγουριά», λέει η Pharaon. «Καθώς αρχίζεις να απομυθοποιείς τη χρησιμότητα της άσκοπης συγνώμης, θα χτίσεις μια πιο αποτελεσματική σχέση εμπιστοσύνης με τον εαυτό σου και θα ζητάς συγνώμη μόνο όταν πραγματικά χρειάζεται».

Πάρε χρόνο να σκεφτείς πριν ανταποκριθείς σε κάτι

«Η άσκοπη συγγνώμη είναι συχνά αντανακλαστική. Το κάνεις χωρίς καν να το καταλάβεις», λέει η Campbell. «Συχνά προσπαθείς με αυτό τον τρόπο να τερματίσεις άμεσα μια αμήχανη στιγμή διαφωνίας με κάποιον άλλο». Η ειδικός συνιστά, αντί να σπεύσεις να απαντήσεις αμέσως, να πάρεις λίγο χρόνο, ώστε να αξιολογήσεις καλύτερα την κατάσταση. Υπάρχει πράγματι λόγος να ζητήσεις συγνώμη για κάτι;

Εξασκήσου στο να απαντάς με εναλλακτικές φράσεις

Τι πρέπει, όμως, να πεις, αν όχι «συγγνώμη»; Είναι σημαντικό να γνωρίζεις εναλλακτικούς τρόπους με τους οποίους μπορείς να ανταποκριθείς στις ίδιες καταστάσεις. «Αντικατάστησε, για παράδειγμα, το «συγγνώμη» με το «ευχαριστώ». Υπάρχει κάτι αφοπλιστικό στο να δείχνεις στον άλλον ότι αντιλαμβάνεσαι και σέβεσαι τη θέση του». Μπορείς, για παράδειγμα, να πεις: «Ευχαριστώ που μοιράστηκες την άποψή σου μαζί μου. Θα σκεφτώ αυτά που μου είπες και θα κάνω τις απαραίτητες αλλαγές, εάν κρίνω ότι χρειάζεται. Σε ευχαριστώ, επίσης, που κατανοείς και σέβεσαι τη δική μου θέση, ακόμη κι αν διαφωνείς με αυτή».

Υποστήριξε τον εαυτό σου

Τέλος, να θυμάσαι ότι δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να ζητάς συγνώμη, όταν πραγματικά χρειάζεται. Μη χρησιμοποιείς, όμως, αυτή την τόσο σημαντική λέξη άσκοπα, καθώς με αυτό τον τρόπο αφαιρείς από την αξία της. Δείξε εμπιστοσύνη στον εαυτό σου και υπερασπίσου με πάθος τις απόψεις σου, όταν ξέρεις ότι αυτές πραγματικά σε αντιπροσωπεύουν. Μόνο έτσι θα μπορέσεις να χτίσεις αληθινές σχέσεις, τόσο με τους άλλους, όσο και με σένα.