Κάθε σχέση είναι διαφορετική. Το ίδιο και κάθε χωρισμός. Υπάρχουν, όμως, κάποιες κοινές συνιστώσες που χαρακτηρίζουν το ταξίδι μας ανάμεσα στις ανθρώπινες σχέσεις.

Μια κοινή γλώσσα που μας επιτρέπει να συζητάμε τις διαφορετικές περιπτώσεις που καθένας βιώνει και να εκφράζουμε τις απόψεις μας, ακόμη και για καταστάσεις που δεν μας αφορούν άμεσα. Ένας από τους άτυπους «κανόνες» που διέπει έναν χωρισμό είναι ότι χρειάζεσαι χρόνο με τον εαυτό σου, να σκεφτείς, να καταλάβεις τα λάθη που έγιναν, να αναπτυχθείς και να χρησιμοποιήσεις αυτά τα μαθήματα ώστε να χτίσεις αργότερα μια καλύτερη σχέση.

Δεν ακολουθούν, όμως, όλοι αυτό τον άτυπο κανόνα κι αυτό μου προξενεί απορία. Ήταν η μόνιμη διαφωνία μου με μια φίλη που, μέχρι να ανακοινώσει τον χωρισμό της από έναν σύντροφο, είχε ήδη βρει τον επόμενο. Άκουσα σιωπηλά μια – δυο φορές αυτές τις αφηγήσεις, μέχρι που κάποια στιγμή αποφάσισα να της μιλήσω.

Της είπα την άποψή μου για τον απαραίτητο ατομικό χρόνο που πρέπει να μεσολαβεί ανάμεσα στις σχέσεις. Μου εξήγησε τον τρόπο που σκέφτεται και λειτουργεί. Δεν συμφωνήσαμε. Ακόμη, όμως, πιστεύω ότι η τάση της να μεταπηδά από τη μια σχέση στην άλλη τόσο γρήγορα σχετίζεται με αυτό που στην ψυχολογία ονομάζεται «σχέση ανάκαμψης».

Rebound effect: Τι είναι;

Τι είναι αυτό που μας οδηγεί να αναζητάμε μια νέα σχέση αμέσως μετά το τέλος της προηγούμενης; Η ψυχολόγος και ειδική σε θέματα σχέσεων, Claudia Demontis προσδιορίζει τρεις αιτίες. «τον φόβο της μοναξιάς, την ανάγκη για επιβεβαίωση και την προσπάθεια αποφυγής του πόνου».

Ο όρος «φαινόμενο ανάκαμψης», όπως λέγεται επίσημα, επινοήθηκε από τον ψυχολόγο Daniel Wegner του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, για να περιγράψει τον νοητικό μηχανισμό που εμφανίζεται όταν προσπαθούμε να μην σκεφτούμε κάτι. Τότε, ένα μέρος της ψυχής λειτουργεί ως ένα είδος θυρωρού, που εμποδίζει τις απαγορευμένες σκέψεις να εισέλθουν. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό δημιουργεί εγρήγορση στο μυαλό, δημιουργώντας μια «παγίδα»: Αντί η απαγορευμένη σκέψη να εξαφανίζεται, καταλήγει να πρωταγωνιστεί. Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε τα γλυκά όταν κάνουμε δίαιτα ή δεν μπορούμε να ξεχάσουμε ένας πρώην σύντροφο, εξηγεί η ψυχολόγος Gaia Cavalleri, η οποία επισημαίνει, ακόμη, ότι πρόκειται για ένα από τα λιγότερο γνωστά ψυχολογικά φαινόμενα, που όμως επηρεάζουν βαθιά τη ζωή μας.

Τι είναι οι σχέσεις ανάκαμψης

Μια σχέση ανάκαμψης είναι αυτή που έρχεται αμέσως μετά το τέλος μιας προηγούμενης, πριν καν προλάβεις να επεξεργαστείς τα συναισθήματά σου. Σύμφωνα με την ειδικό, όμως, αυτό δε σημαίνει ότι είναι καταδικασμένη να αποτύχει. «Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι πρέπει οπωσδήποτε να αφιερώσεις χρόνο στον εαυτό σου μετά από ένα χωρισμό, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Εξαρτάται από τα προσωπικά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά κάθε ατόμου και τις εξωτερικές συνθήκες κάθε κατάστασης», επισημαίνει η ίδια, προσθέτοντας ότι κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο να βιώνει το τέλος μιας σχέσης. Ορισμένες μελέτες δείχνουν μάλιστα ότι μια σχέση ανάκαμψης μπορεί στην πραγματικότητα να έχει σημαντικά πλεονεκτήματα.

Πώς μπορούμε, όμως, να διακρίνουμε ότι ένας άνθρωπος αποτελεί όντως μια νέα, «υγιή» γνωριμία ή απλώς καλύπτει την ανάγκη μας να αναπληρώσουμε το κενό ενός πρώην συντρόφου;

Σύμφωνα με την Demontis, δεν υπάρχει σαφής τρόπος. «Αν, όμως, νιώθεις ότι η ανάγκη σου για νέες γνωριμίες καθοδηγείται κυρίως από το άγχος σου για τη μοναξιά, αυτό σίγουρα αποτελεί red flag ότι μάλλον ψάχνεις κάτι για να γεμίσεις το κενό», εξηγεί. Η εναλλαγή συντρόφων χωρίς την απαραίτητη επεξεργασία του τι πήγε λάθος στις προηγούμενες σχέσεις αποκαλύπτει μια έλλειψη συναισθηματικής ανάπτυξης, απαραίτητης για πιο επιτυχημένες μελλοντικές σχέσεις. Επιπλέον, αν η αναζήτηση μιας νέας σχέσης προκαλεί περισσότερο άγχος ή σύγχυση παρά μια αίσθηση χαράς και προσωπικής εξέλιξης, αυτό είναι επίσης μια ένδειξη ότι δεν έχεις τα σωστά κίνητρα.

«Δεν υπάρχει τίποτα κακό με τις νέες γνωριμίες μετά από έναν χωρισμό, αλλά είναι απαραίτητο να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναλογιστούμε τα κίνητρα αυτής της αναζήτησης, για να διασφαλίσουμε ότι είναι αποτέλεσμα συνειδητής επιλογής», υποστηρίζει η Cavalleri.

Πολλές φορές, επίσης, οι σχέσεις ανάκαμψης χρησιμοποιούνται ως ένας τρόπος ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης ή ακόμη και εκδίκησης του πρώην συντρόφου. Το «φαινόμενο ανάκαμψης», επομένως, αποτελεί ένα νόμισμα με δύο όψεις. Δεν είναι αμιγώς καλό ή κακό, σημασία έχει πώς θα αξιοποιηθεί. Το να προβληματιστείς και να εντοπίσεις τα αίτια των επιλογών σου είναι το κλειδί.

Η συμβουλή της Demontis είναι «να ακούς το παιδί που κρύβεις μέσα σου και να καταλάβεις ότι χρειάζεται την προσοχή σου». Η αφοσίωση σε δραστηριότητες που βοηθούν στην ενίσχυση της ατομικής ταυτότητας και η ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων με έμπιστους φίλους ή έναν ψυχοθεραπευτή μπορεί επίσης να προσφέρει μια καθαρότερη προοπτική και αποτελεσματική υποστήριξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Πρέπει να μάθεις πώς να υποδέχεσαι και να διαχειρίζεσαι το αίσθημα του κενού, χωρίς να ψάχνεις τρόπο να το γεμίσεις με κάθε κόστος».