Ο ύπνος κάποιες φορές μοιάζει αρκετά μυστηριώδης. Τη μια στιγμή είσαι ξαπλωμέν@ στο κρεβάτι και κοιτάς το ταβάνι και την άλλη έχεις αποκοιμηθεί και το σώμα και το μυαλό σου υποβάλλονται σε αυτή την ισχυρή, αναζωογονητική διαδικασία. Πολλά πράγματα συμβαίνουν τις επόμενες δύο ώρες, συμπεριλαμβανομένης της αναγέννησης των κυττάρων, της επανόρθωσης των μυών και της εδραίωσης της μνήμης.

Αλλά ίσως μία από τις πιο συναρπαστικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι η μετατόπιση των εγκεφαλικών μας κυμάτων. Μια μορφή ηλεκτρικής δραστηριότητας μέσα στον εγκέφαλο – οι νευρώνες που επικοινωνούν μεταξύ τους – τα εγκεφαλικά μας κύματα ποικίλλουν σε συχνότητα ανάλογα με την κατάσταση της συνείδησής μας: όταν είμαστε ξύπνιοι, η συχνότητά τους είναι υψηλή, ενώ τα πράγματα επιβραδύνονται όταν αποκοιμιόμαστε. Κατά τη διάρκεια του κύκλου του ύπνου εμφανίζονται τρεις διαφορετικοί τύποι εγκεφαλικών κυμάτων, οι οποίοι αντιστοιχούν σε διαφορετικά “στάδια” ύπνου.

Παρόλο που η κατανόηση των διαφορετικών τύπων εγκεφαλικών κυμάτων μπορεί να μη σε βοηθήσει να κοιμηθείς καλύτερα, είναι μια συναρπαστική εικόνα για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος και τις διαφορές μεταξύ κάθε σταδίου του ύπνου. Ο Dr Matthew Walker, καθηγητής νευροεπιστήμης και ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ και ιατρικός σύμβουλος της Oura, μίλησε για τα διαφορετικά εγκεφαλικά κύματα ύπνου στο Stylist και θα σου μεταφέρω αμέσως τα λεγόμενά του.

Ποια είναι τα διαφορετικά εγκεφαλικά κύματα ύπνου και πώς λειτουργούν;

Κατά τη διάρκεια ενός τυπικού νυχτερινού ύπνου, η δραστηριότητα του εγκεφάλου παρουσιάζει διακυμάνσεις. Τα τρία πρώτα στάδια του ύπνου χαρακτηρίζονται από τρεις τύπους εγκεφαλικών κυμάτων: τα κύματα άλφα, τα κύματα θήτα και τα κύματα δέλτα. Τα πρώτα καταγράφονται συνήθως όταν βρισκόμαστε στη διαδικασία του ύπνου, ενώ τα δύο τελευταία, κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Μόλις περάσουμε στο στάδιο REM ή ταχείας κίνησης των ματιών, τα εγκεφαλικά κύματα επιταχύνονται και αντανακλούν εκείνα που υπάρχουν όταν είμαστε ξύπνιοι, γι’ αυτό και σε αυτό το στάδιο συμβαίνουν τα περισσότερα όνειρα. Η ενεργή κατάσταση του εγκεφάλου σου κατά τη διάρκεια του ύπνου REM εξηγεί επίσης γιατί είναι πιο πιθανό να θυμάσαι όνειρα όταν ξυπνάς στη μέση μιας περιόδου REM – ο εγκέφαλός σου λειτουργεί ήδη με την ίδια συχνότητα όπως όταν είσαι ξύπνι@.

Προς το παρόν, ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στα αργά εγκεφαλικά κύματα που προκύπτουν καθώς κοιμόμαστε.

Τι είναι τα κύματα άλφα;

Όταν βρίσκεσαι σε μια χαλαρή, ξεκούραστη κατάσταση – π.χ. όταν χαλαρώνεις στο κρεβάτι πριν σβήσεις τα φώτα – ο εγκέφαλός σου θα φιλοξενεί κύματα άλφα.

“Αυτά τα κύματα συνδέονται με ήρεμες, άγρυπνες καταστάσεις, όπως όταν σκεφτόμαστε ήσυχα ή διαλογιζόμαστε”, εξηγεί ο Dr Walker. “Είναι πιο αργά σε συχνότητα από τα βήτα κύματα που κυριαρχούν στη φυσιολογική κατάσταση εγρήγορσης όταν είμαστε σε εγρήγορση και συγκεντρωμένοι και λειτουργούν ως ένα είδος “πύλης” προς τον ύπνο. Σηματοδοτούν τη μείωση της λειτουργικής εμπλοκής του εγκεφάλου με το εξωτερικό περιβάλλον και συχνά είναι το τελευταίο βήμα πριν μεταφερθούμε στα στάδια του ύπνου non-REM”.

Σε όρους αριθμών, τα κύματα άλφα τείνουν να έχουν συχνότητα μεταξύ οκτώ και 12,99hz (8-12,99 κύματα ανά δευτερόλεπτο). Όταν είσαι χαλαρ@, θα βρίσκεσαι στο χαμηλότερο άκρο αυτού του φάσματος – έτοιμ@ να προχωρήσεις στον επόμενο τύπο εγκεφαλικών κυμάτων, τα κύματα θήτα.

Τι είναι τα κύματα θήτα;

Καθώς παρασύρεσαι στα πρώτα στάδια του ύπνου, ο εγκέφαλός σου φιλοξενεί τα κύματα θήτα, τα οποία συνήθως έχουν συχνότητα στο εύρος 4-7,99hz.

“Τα κύματα θήτα είναι πιο αργά από τα κύματα άλφα και σηματοδοτούν το πρώτο στάδιο του non-REM ύπνου, το οποίο συχνά αναφέρεται ως ελαφρύς ύπνος”, λέει ο Dr Walker. “Το στάδιο αυτό είναι μια περίοδος μετάβασης από την εγρήγορση στον ύπνο και τα κύματα αυτά συνδέονται με μειωμένη συνείδηση. Είναι κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου που οι άνθρωποι συχνά βιώνουν ξαφνικές μυϊκές συσπάσεις, που μερικές φορές αναφέρονται ως “υπνικοί σπασμοί”, και μπορεί ακόμη και να έχουν σύντομα, ζωντανά όνειρα”.

Ενώ τα κύματα θήτα μπορεί να λειτουργούν ως πρόδρομος για τα βαθύτερα στάδια του ύπνου, εξακολουθούν να προσφέρουν τα δικά τους οφέλη. Είναι κατά τη διάρκεια του σταδίου του ελαφρού ύπνου που η κίνηση των ματιών μας σταματά, ο καρδιακός μας ρυθμός επιβραδύνεται και η θερμοκρασία του σώματός μας μειώνεται, ενώ ο εγκέφαλός μας κατά καιρούς βιώνει μοναδικά εγκεφαλικά κύματα γνωστά ως “σπόνδυλοι ύπνου”.

Τι είναι τα κύματα δέλτα;

Τα κύματα δέλτα (τα οποία τείνουν να κυμαίνονται μεταξύ 1-3,99hz) αντιπροσωπεύουν την πιο χαλαρή, απενεργοποιημένη κατάσταση του εγκεφάλου και εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του τρίτου σταδίου του ύπνου non-REM – γνωστού και ως βαθύς ύπνος.

“Αυτό είναι το πιο αναζωογονητικό στάδιο του ύπνου και τα κύματα δέλτα υποδηλώνουν μια κατάσταση ασυνειδησίας”, εξηγεί ο Dr Walker. “Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου το σώμα μπορεί να επιδιορθώσει και να αναγεννήσει ιστούς, να χτίσει οστά και μυς και να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα”. Ο Dr Walker καταλήγει πως “ο εγκέφαλος καθαρίζει επίσης τα άχρηστα προϊόντα με ταχύτερο ρυθμό κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου, συμβάλλοντας ενδεχομένως στην πρόληψη ασθενειών όπως το Αλτσχάιμερ”.