Μεγαλώσαμε με το “τα χρήματα δεν μπορούν να αγοράσουν την ευτυχία”. Κάποιοι το πιστέψαμε και κάποιοι ακόμα αμφιβάλλουμε.

Αν το συζητήσεις με κάποιον που έχει δυσκολευτεί πολύ στη ζωή του θα σου πει ότι θα ήθελε να δοκιμάσει μία πιο εύκολη και καλή ζωή, με περισσότερα χρήματα. Αν το συζητήσεις με κάποιον που έχει άνετη οικονομική ζωή θα σου πει πως έχει τα ίδια προβλήματα με όλους.

Μπορούμε να μιλήσουμε για τον καπιταλισμό, για την αξία της λιτής ζωής, για την πρόσκαιρη χαρά τού να γυρίζεις με σακούλες ψώνια στο σπίτι και για τις πολύτιμες στιγμές που δεν στοιχίζουν τίποτα. Και κάπως έτσι να μην καταλήγουμε πουθενά. Έτσι, διάλεξα ν’ αναζητήσω την άποψη των ειδικών από σχετικά άρθρα και έρευνες: Μπορούν τα χρήματα να επηρεάσουν την ευτυχία και τι πραγματικά ορίζει την ευτυχία;

Τι είναι η ευτυχία;

Ο ορισμός της αληθινής ευτυχίας διαφέρει από άτομο σε άτομο κι από εποχή σε εποχή. Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία μίλησε για ευδαιμονία και η σύγχρονη ψυχολογία  για την ευτυχία ενός ατόμου που εξαρτάται συχνά από την οικονομική ασφάλεια και ευημερία αλλά επίσης κι από τις αξίες του.

Φυσικά, οι άνθρωποι καθοδηγούνται από διαφορετικές αξίες. Για κάποιους, η αξία βρίσκεται στην εξουσία. Άλλοι βρίσκουν αξία στην ασφάλεια ή στην αυτοφροντίδα. «Ένα άτομο που καθοδηγείται από την εξουσία μπορεί να έχει διαφορετικές οικονομικές ανάγκες από κάποιον που καθοδηγείται από την ασφάλεια”, εξηγεί σε σχετικό άρθρο στο health.com ο Billy Roberts, σύμβουλος ψυχικής υγείας. “Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την ευτυχία ή την αντίληψη ενός ατόμου για την ευτυχία, μεταβάλλοντας το χρηματικό ποσό που πραγματικά χρειάζονται για να αισθάνονται ικανοποιημένοι συναισθηματικά.»

«Στο τέλος της ημέρας, ο μισθός θα πρέπει να υποστηρίζει έναν τρόπο ζωής που βασίζεται στην αξία κάθε ανθρώπου», είπε ο Roberts αφήνοντάς μας να συνεχίσουμε να απορούμε.

Αυξάνεται η ευτυχία με το εισόδημα;

Στο άρθρο του PNAS με τίτλο Experienced well-being rises with income, even above $75,000 per year ο συντάκτης εξέτασε την περίπλοκη σχέση μεταξύ χρημάτων και ευημερίας. Τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι η ευτυχία στην πραγματικότητα αυξάνεται όσο αυξάνεται το εισόδημα ενός ατόμου. Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερα χρήματα βγάζουμε, τόσο πιο ευτυχισμένοι γινόμαστε (ή μάλλον, έχουμε τα μέσα να αγοράσουμε τα πράγματα ή τις εμπειρίες που με τη σειρά τους μας κάνουν ευτυχισμένους).

Το άρθρο εξέτασε περισσότερους από 33.000 εργαζόμενους ενήλικες στις ΗΠΑ και περισσότερες από 1,7 εκατομμύρια αναφορές δειγματοληψίας ανακαλύπτοντας μια άμεση σχέση μεταξύ υψηλότερων εισοδημάτων, καλύτερης καθημερινότητας και μεγαλύτερης ικανοποίησης από τη ζωή συνολικά.

Επηρεάζει η φτώχεια την ευτυχία;

Από την άλλη πλευρά, τα άτομα με χαμηλό εισόδημα μπορεί να βιώνουν περισσότερο άγχος. Η κλινική ψυχολόγος και καθηγήτρια ψυχολογίας Margaret Sala, PhD, είπε στο Health ότι η φτώχεια μπορεί να ενισχύσει το στρες. Με άλλα λόγια, τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα εισοδήματος μπορεί να νιώθουν περισσότερο κοντά σε αρνητικά συναισθήματα.

Η ασθένεια μπορεί επίσης να είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει την ευτυχία. «Η ασθένεια μπορεί να είναι πολύ χειρότερη για όσους είναι φτωχοί και δεν μπορούν να αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη», είπε η Dr. Sala. Ακόμα, η μη λήψη βοήθειας υποχρεώσεις —όπως η φροντίδα των παιδιών ή ο καθαρισμός του σπιτιού— για τις οποίες όσοι έχουν πιο άνετο τρόπο ζωής συχνά δεν χρειάζεται να ανησυχούν θα μπορούσε να γίνει επιβαρυντικός παράγοντας για το πώς αισθάνεται ένα άτομο με χαμηλά εισοδήματα.

Το άγχος επηρεάζει την ευτυχία;

Στον αντίποδα των παραπάνω, η Dr Sala υπενθύμισε ότι ορισμένα άτομα με υψηλότερους μισθούς μπορεί να μην μπορούν να απολαύσουν μικρές απολαύσεις στη ζωή λόγω αγχωτικών και απαιτητικών θέσεων εργασίας.

Μια έρευνα του LinkedIn από το διαπίστωσε ότι οι εργαζόμενοι στις ΗΠΑ που κερδίζουν περισσότερα χρήματα βίωσαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα άγχους – έως και 68% περισσότερο για εκείνους που κερδίζουν περισσότερα από 200.000$ ετησίως. Ενώ αυτά τα υψηλότερα εισοδήματα αγοράζουν απολαύσεις, όπως ωραίες διακοπές και γεύματα σε εστιατόρια, η ειδικός παρατήρησε ότι το άγχος μπορεί να παίξει βασικό παράγοντα στη συνολική ευτυχία κάποιου.

Από τη σκοπιά της νευροεπιστήμης, η έλλειψη πόρων μοιάζει να σηματοδοτεί στον εγκέφαλό μας ότι υπάρχει απειλή για την επιβίωσή μας. Στην πραγματικότητα, το χαμηλό βιοτικό επίπεδο μπορεί να επηρεάσει τη γνωστική λειτουργία ενός ατόμου, αλλάζοντας τον τρόπο που σκέφτεται και μειώνοντας την απόδοση στη λεκτική μνήμη και την ταχύτητα αντανακλαστικών, σύμφωνα με άρθρο του 2013 που δημοσιεύτηκε στο Science.

Μπορείς να είσαι ευτυχισμένος χωρίς χρήματα;

Σε περίπτωση που τα χρήματα δεν μπορούν πραγματικά να αγοράσουν την ευτυχία, πώς μπορούν οι άνθρωποι να είναι ευχαριστημένοι με αυτό που έχουν, ανεξάρτητα από το επίπεδο εισοδήματος τους; Ίσως αν δεν εξισώνουμε τα χρήματα και τα υλικά αγαθά με τις αξίες μας, να βρίσκουμε την ευτυχία σε πράγματα που τα χρήματα δεν μπορούν να αγοράσουν, όπως ο ποιοτικός χρόνος και οι εμπειρίες με τον εαυτό μας και τους ανθρώπους που αγαπάμε;

Και μήπως οι άνθρωποι μπερδεύουν την ευχαρίστηση με την ευτυχία; Αν αγοράσεις να φας ένα κομμάτι κέικ, νιώθεις ευχαρίστηση αλλά δεν μπορείς να πεις ότι είσαι ευτυχισμένος. Εξάλλου μερικά λεπτά μετά αυτή η ευχαρίστηση έχει φύγει. Κι έχουμε δει σχεδόν όλοι μας εικόνες από ανθρώπους που ζουν σε αυτοσχέδιες πλαστικές σκηνές με όλα τα υπάρχοντά τους να χωράνε σε μια τσάντα με χαρούμενα, λαμπερά χαμόγελα. Πώς μπορεί κάποιος που δεν έχει σχεδόν τίποτα να είναι τόσο χαρούμενος;

Μήπως επειδή είναι ευγνώμονες για αυτό που έχουν: τη ζωή τους, την οικογένειά τους, και αυτά τα λίγα αρκούν; Εξάλλου τα δύο πρώτα δεν μπορούν να στα διασφαλίσουν ούτε όλος ο χρυσός του πλανήτη. Κλισέ, αλλά χωρίς καμία αμφιβολία αληθινό.