Τα σπορέλαια υπάρχουν παντού. Από το ηλιέλαιο στο οποίο τηγανίζονται τα πατατάκια σου, μέχρι το σουσάμι που χρησιμοποιείς για το τηγάνισμα. Τα σπορέλαια είναι ένα από τα πιο κοινά συστατικά που καταναλώνουμε. Συνολικά, θεωρούμε ότι είναι υγιεινά (πλούσια σε ωμέγα-3 και βιταμίνη Ε) και έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι είναι σχετικά φθηνά. Μπορείς να ψάξεις για το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο που περιχύνεις στη σαλάτα, αλλά κανείς δεν θέλει να ξοδέψει μια πεντάρα για να μαγειρέψει κρεμμύδια.

Όμως, παρά τα οφέλη τους, τα σπορέλαια είναι το τελευταίο θύμα τρομοκρατίας στα κοινωνικά μέσα ευεξίας. Αν το Instagram σου μοιάζει με το δικό μου, θα σου έχει παρουσιαστεί μια ροή από γραφήματα που περιγράφουν λεπτομερώς τους τρόπους με τους οποίους τα σπορέλαια μας αρρωσταίνουν. Αντιμετωπίζω συνεχώς βίντεο από «διατροφολόγους» που προειδοποιούν τους vegan να μην πίνουν γάλα βρώμης που παρασκευάζεται με λάδι, προτείνοντας στους επισκέπτες να αποφεύγουν εστιατόρια που χρησιμοποιούν σπορέλαια και υποδηλώνοντας ότι τα κοινά ορμονικά προβλήματα προκαλούνται από το μαγείρεμα με κραμβέλαιο.

Όπως όλοι γνωρίζουμε η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού δεν είναι καλό για την υγεία. Πόσο μάλλον η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κορεσμένων και τρανς λιπαρών τα οποία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Αλλά τα υγιή λίπη, που συνήθως βρίσκονται στους ξηρούς καρπούς και στα ψάρια, διατηρούν την καρδιά σου υγιή. Και σύμφωνα με το NHS, βασικές πηγές αυτών των μονοακόρεστων και πολυακόρεστων λιπαρών που αγαπούν την καρδιά περιλαμβάνουν κραμβέλαιο, ηλιέλαιο και καλαμποκέλαιο.

Από πού λοιπόν προέρχεται η διαδικτυακή υστερία σχετικά με το σπορέλαιο; Σε μια ανάρτηση , ένας influencer ισχυρίστηκε ότι τα σπορέλαια «είναι εξαιρετικά φλεγμονώδη» και ότι συνδέονται με «χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες και μια μεγάλη ποικιλία άλλων προβλημάτων του δέρματος, του εντέρου και του σωματικού βάρους», συμπεριλαμβανομένης της στειρότητας, του άσθματος και της αρθρίτιδας.

Ένας άλλος influencer, αυτή τη φορά ειδικός στην «ολιστική υγεία» και λάτρης του ελαιόλαδου, ισχυρίζεται ότι «δεν χρειάζεται να υπομένεις τα σπορέλαια στα εστιατόρια καθώς είναι επικίνδυνα για την υγεία σου». Συμβουλεύουν τους ανθρώπους να βρίσκουν «ασφαλείς» επιλογές όταν τρώνε έξω, όπως σούσι, ψητό κρέας ή ψάρι, ψητές πατάτες και ρύζι και λαχανικά στον ατμό.

Όλα ακούγονται λίγο τσίγκινο καπέλο, σωστά; Είναι πραγματικά τα εστιατόρια επιβλαβή για τους πελάτες τους;

Τι ακριβώς είναι τα σπορέλαια;

«Με απλά λόγια, τα σπορέλαια παράγονται από λάδι που εξάγεται όταν οι σπόροι συνθλίβονται», εξηγεί η Rhiannon Lambert, εγγεγραμμένη διατροφολόγος και συγγραφέας του The Science Of Nutrition. «Συχνά χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα για τηγάνισμα και ψήσιμο, καθώς έχουν πολύ υψηλότερο σημείο καπνού σε σύγκριση με το ελαιόλαδο, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως στο μαγείρεμα, για dressings ή το μαρινάρισμα σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Το σημείο καπνού αναφέρεται στο εύρος θερμοκρασίας στο οποίο αποικοδομούνται και μπορεί να απελευθερώσουν δυνητικά επιβλαβείς ενώσεις.»

Είναι πραγματικά επικίνδυνο να καταναλωθούν τα σπορέλαια;

«Αυτή η γραμμή σκέψης ξεκίνησε στις ΗΠΑ», εξηγεί ο Alex Glover, ανώτερος διατροφολόγος στο Holland and Barrett. «Ένα επιχείρημα κατά της κατανάλωσης σπορελαίων είναι ότι περιέχουν λιπαρά οξέα όπως τα ωμέγα-6, τα οποία μπορούν να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με όλα, η κατανάλωση εντός της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης δεν είναι προβληματική και μπορεί να έχει θετικά οφέλη για την υγεία βοηθώντας στα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα και προάγοντας μια υγιή καρδιά».

Όπως συμβαίνει με όλες τις καλές θεωρίες συνωμοσίας, υπάρχει πάντα ένας κόκκος αλήθειας. Ο Glover λέει στο Stylist ότι το πιο κοινό επιχείρημα στα social media είναι ότι η canola και η σόγια είναι «τοξικά». «Σύμφωνα με τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ, ωστόσο, δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς», τονίζει.

«Είναι αλήθεια ότι πολλά τρόφιμα που χρησιμοποιούν σπορέλαια (π.χ. επεξεργασμένα σνακ) δεν είναι ακριβώς υγιεινά, αλλά τείνουν επίσης να είναι πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες, νάτριο και ζάχαρη, τα οποία είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν σε αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία». Λέει επίσης ότι η επανειλημμένη θέρμανση ακόρεστων λιπών (όπως τα σπορέλαια) σε υψηλές θερμοκρασίες (π.χ. φριτέζες) είναι μια ανησυχία για την υγεία, αλλά ότι «δεν πιστεύεται ότι το μαγείρεμα με σπορέλαια στο σπίτι είναι πρόβλημα».

Η Lambert καλύπτει το θέμα των ελαίων στο βιβλίο της: «Ενώ κανένα φαγητό δεν πρέπει να είναι εκτός ορίων, υπάρχουν τρόφιμα στα οποία πρέπει να προσέχουμε την κατανάλωσή τους για να βοηθήσουμε στη μείωση του κινδύνου ορισμένων ασθενειών». Και πάλι, λέει ότι η περιεκτικότητα σε ωμέγα-6 ελαίων όπως το ηλιέλαιο έχει συνδεθεί με φλεγμονές σε μεγάλες ποσότητες, αλλά ότι με μέτρο μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης».

Ωστόσο, τα σπορέλαια όπως το κραμβέλαιο είναι στην πραγματικότητα μια καλή επιλογή για ένα υγιεινό για την καρδιά καθημερινό μαγειρικό λάδι, καθώς περιέχουν έναν συνδυασμό ακόρεστων λιπαρών και έτσι πρέπει να περιλαμβάνονται ως μέρος μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής.

Πρέπει να αποφεύγεις τα φυτικά γάλατα που περιέχουν σπορέλαια;

Ίσως η μεγαλύτερη και πιο ανησυχητική ανησυχία που έχω δει να διαδίδεται συνήθως από έμπιστους, εγγεγραμμένους διατροφολόγους είναι ότι τα φυτικά γάλατα που παρασκευάζονται με σπορέλαια πρέπει να αποφεύγονται. Καθώς κάποιος που παίρνει από δύο κουτιά Oatly (περιέχει κραμβέλαιο) και Wunda (ηλιέλαιο) γάλα την εβδομάδα, αναρωτιέμαι αν η διατροφή του είναι πραγματικά τόσο υγιεινή όσο νομίζει τελικά.

Αλλά ο Glover σπεύδει να απορρίψει τις τρομακτικές ιστορίες: «Δεν υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι τα σπορέλαια που περιέχουν ωμέγα 6 λιπαρά οξέα είναι επιβλαβή για την υγεία και αυτή η αφήγηση δεν βασίζεται σε αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα. Τα ωμέγα 6 λιπαρά οξέα εμπλέκονται σε προφλεγμονώδεις διεργασίες όπως η παραγωγή αραχιδονικού οξέος και άλλων εικοσανοειδών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η κατανάλωση ελαίων σπόρων είναι φλεγμονώδης. Δεν πρέπει να αποφεύγεις κανένα φαγητό γιατί περιέχει σπορέλαια».

Τα φυτικά γάλατα επίσης είναι συχνά εμπλουτισμένα με βιταμίνες και μέταλλα, όπως ασβέστιο και βιταμίνη Β12, για να βοηθήσουν στην αύξηση της θρεπτικής τους αξίας. Ενώ μπορεί να περιέχουν σπορέλαια, είναι πολύ μικρή ποσότητα και εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε κάποια ωμέγα-6 λιπαρά οξέα ως μέρος μιας ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής, καθώς παίζουν ρόλο στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης στο σώμα.

Οφέλη από την κατανάλωση και τη χρήση σπορέλαιων

«Τα σπορέλαια είναι συχνά λιγότερο ακριβά και έχουν πολύ υψηλότερο σημείο καπνού από άλλα λάδια, γεγονός που τα καθιστά πιο κατάλληλα για καθημερινή χρήση και για μαγείρεμα σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Απλώς πρέπει να προσέχεις και να βεβαιωθείς ότι καταναλώνεις μικρότερες ποσότητες όπως το ηλιέλαιο», επιβεβαιώνει ο Lambert.

Και στην πραγματικότητα, υπάρχουν οφέλη από την κατανάλωση ειδών όπως το ηλιέλαιο και το κραμβέλαιο και όχι μόνο από διατροφική άποψη. Σίγουρα, το έλαιο μαύρου σπόρου μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, αλλά ο Glover επισημαίνει το γεγονός ότι τα σπορέλαια είναι πλέον πολύ συνηθισμένα και στα προγράμματα ομορφιάς.

«Το λάδι Marula, για παράδειγμα, περιέχει δύο διαφορετικά είδη αμινοξέων, την L-αργινίνη και το γλουταμινικό οξύ, τα οποία αποδεδειγμένα βοηθούν στην ενυδάτωση και στη μείωση της εμφάνισης της ορατής γήρανσης, συμπεριλαμβανομένων των λεπτών γραμμών και των ρυτίδων. Καθώς είναι πλούσιο σε λιπαρά οξέα, είναι μια φυσική ενυδατική κρέμα και μπορεί να βοηθήσει φυσικά να απαλύνει το δέρμα και να μειώσει την εμφάνιση των κηλίδων».

Ενώ το Instagram μπορεί να είναι γεμάτο με προφανείς ειδικούς να προειδοποιούν τους ανθρώπους για τους κινδύνους, υπάρχουν πολλές μελέτες εκεί έξω που επιβεβαιώνουν τα οφέλη για την υγεία των ελαίων σπόρων.

Μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nutrition Reviews, διαπίστωσε ότι τα διαθέσιμα δεδομένα αποκάλυψαν «σημαντικές μειώσεις της ολικής χοληστερόλης και της λιποπρωτεϊνικής χοληστερόλης χαμηλής πυκνότητας, καθώς και βελτιωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη, σε σύγκριση με την κατανάλωση άλλων διατροφικών πηγών λίπους».

Μια άλλη μελέτη με 24 άτομα που ακολουθήσαν μια διατροφή πλούσια σε ηλιέλαιο με υψηλή περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ για 8 εβδομάδες διαπίστωσε ότι είχαν σημαντικές αυξήσεις της καλής χοληστερόλης σε σύγκριση με μια δίαιτα χωρίς ηλιέλαιο.

Το έλαιο μαύρου σπόρου έχει βρεθεί ότι μειώνει το επίπεδο του οξειδωτικού στρες σε ορισμένα άτομα με ηπατικές βλάβες, ενώ κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι μπορεί να βοηθήσει στην κολίτιδα, παγκρεατίτιδα και σε άλλες γαστρεντερικές διαταραχές.

Ποιος είναι ο πιο υγιεινός τρόπος για να καταναλώνεις σπορέλαια;

Ψυχρή έκθλιψη: Ο Glover συνιστά να προσέχεις τα έλαια που έχουν υποστεί «ψυχρή έκθλιψη»: «Αυτό σημαίνει ότι έχουν παραχθεί χωρίς χημικά ή διαλύτες που μπορεί να υπάρχουν σε προϊόντα μαζικής παραγωγής που μπορείτε να βρεις στα σούπερ μάρκετ».

Χρησιμοποίησε τα με μέτρο: «Προσπάθησε να αποφύγεις την υπερβολική χρήση τους όταν τηγανίζεις φαγητό στο σπίτι και αντ’ αυτού πρόσθεσε τα σε σάλτσες σαλάτας ή ψητά λαχανικά». Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποφεύγεις το λάδι κατά το τηγάνισμα, αλλά περισσότερο να αποφεύγεις τα φαγητά που τηγανίζεις και να διαφοροποιείς τη διατροφή σου, έτσι ώστε το συνηθισμένο σου μέσο μαγειρέματος να μην χρησιμοποιεί πάντα ένα τηγάνι.

Το θέμα εδώ είναι ότι αξίζει να έχεις ανοιχτό μυαλό όταν διαβάζεις ανησυχητικές διατροφικές πληροφορίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μέσα στον θολό κόσμο της διατροφής, μπορείς απλώς να συγκεντρώσεις αρκετά στοιχεία για να υποστηρίξεις όποια δίαιτα ή φιλοσοφία θέλεις να προωθήσεις. Και οι περισσότεροι φόβοι περιέχουν έναν πυρήνα αλήθειας, ακόμα κι αν είναι επικαλυμμένος με μια μεγάλη δόση παραπληροφόρησης.

Μην «πέφτεις» στη διαφημιστική εκστρατεία με το λάδι καρύδας: Η ειρωνεία όλου αυτού του αισθήματος κατά του σπορέλαιου είναι ότι οι περισσότεροι υποστηρικτές φαίνεται να προωθούν το λάδι καρύδας ως μια «υγιεινή» εναλλακτική λύση. Και πάλι, έχει κάποιες καλές ιδιότητες για την υγεία και είναι εξαιρετικό ως φυτικό υποκατάστατο του βουτύρου στο ψήσιμο, αλλά είναι καθαρό κορεσμένο λίπος που έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τα επίπεδα χοληστερόλης περισσότερο από το κραμβέλαιο.

Ακόμη και το British Heart Foundation προειδοποιεί τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν μόνο μικρές ποσότητες και να επιλέγουν τα ακόρεστα έλαια ως «καθημερινή επιλογή».

Αν σου αρέσει το λάδι καρύδας, κατανάλωσε το! Αλλά ας θάψουμε ολόκληρη τη ρητορική «το λάδι καρύδας είναι φυσικό, τα σπορέλαια είναι επικίνδυνα».