Τις τελευταίες ημέρες έχει έρθει στο φως η απόφαση Δικαστηρίου που δικαίωσε με αποζημίωση εκατομμυρίων μια 20χρονη με αναπηρία η οποία μήνυσε τον γιατρό της μητέρας της για ελλιπή πληροφόρηση πριν την κύηση.

Συγκεκριμένα, η επαγγελματίας ιππέας με αναπηρία στη σπονδυλική στήλη, Evie Toombes, μήνυσε τον γιατρό της μητέρας της υποστηρίζοντας ότι αν την είχε συμβουλεύσει σωστά, θα είχε αναβάλει το να μείνει έγκυος και η κόρη της δεν θα είχε γεννηθεί με δισχιδή ράχη.

Στην υπόθεση-ορόσημο της «άδικης σύλληψης», ο γιατρός Dr. Philip Mitchell οδηγήθηκε στο δικαστήριο επειδή απέτυχε να συμβουλεύσει τη μητέρα της να πάρει συμπληρώματα διατροφής πριν μείνει έγκυος. Η 20χρονη υποστήριξε ότι αν ο γιατρός συμβούλευε τη μαμά της, Caroline, να πάρει φυλλικό οξύ για να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο δισχιδούς ράχης στο μωρό της, θα είχε αναβάλει τη σύλληψη. Αυτό με τη σειρά του θα σήμαινε ότι η Evie δεν θα είχε γεννηθεί ποτέ.

Η Evie κατέθεσε μήνυση για «άδικη σύλληψη» επειδή «γεννήθηκε με βλάβες», είπε στο δικαστήριο η δικηγόρος της Susan Rodway.

Και σε μια πρωτοφανή απόφαση στο Ανώτατο Δικαστήριο του Λονδίνου, η δικαστής Rosalind Coe στήριξε την υπόθεση της Evie, ανοίγοντας τον δρόμο σε μια τεράστια αποζημίωση. Η δικαστής διαπίστωσε ότι ο Dr. Philip Mitchell δεν είχε πει στην Caroline για τη σημασία λήψης συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος πριν μείνει έγκυος. Και αν της το είχε πει, θα είχε καθυστερήσει να μείνει έγκυος και αντ’ αυτού θα είχε ένα διαφορετικό, απολύτως υγιές μωρό, πρόσθεσε.

Ζητήσαμε από τον γυναικολόγο-μαιευτήρα, Χρήστο Μάντζιο, να μας μιλήσει για το πόσο σημαντικό είναι να λαμβάνει μια έγκυος, ή μια γυναίκα που επιθυμεί να μείνει έγκυος, φυλλικό οξύ. 

Η χορήγηση συμπληρώματος φυλλικού οξέος (0.4 – 0.8 mg την ημέρα) και η σύσταση για κατανάλωση τροφίμων εμπλουτισμένων με φυλλικό οξύ είναι μια από τις βασικότερες παρεμβάσεις στα πλαίσια της επίσκεψης μιας γυναίκας για λήψη προγεννητικής φροντίδας πριν τη σύλληψη και αυτό γίνεται για την μείωση του κινδύνου συγγενών ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα και πιθανώς και άλλων ανωμαλιών στο έμβρυο, εξηγεί αρχικά ο ειδικός.

Ο κ. Μάντζιος τονίζει ότι η σύσταση αυτή δεν αφορά μόνο γυναίκες που προσπαθούν ενεργά για εγκυμοσύνη, αλλά επεκτείνεται και σε όλες τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας που υπάρχει πιθανότητα να μείνουν έγκυες.

Η εκπαίδευση των γυναικών για τη αναγκαιότητα της χρήσης φυλλικού οξέος είναι πολύ σημαντική σε κάθε επίσκεψη στο γυναικολόγο ή άλλο πάροχο υγειονομικής φροντίδας και αυτό διότι πολλές γυναίκες δεν γνωρίζουν καθόλου για αυτή τη σύσταση και το μαθαίνουν πρώτη φορά στην πρώτη επίσκεψη στο μαιευτήρα στα πλαίσια μιας νέας εγκυμοσύνης ή επιλέγουν να μην την ακολουθήσουν λόγω κόστους ή άλλων δυσκολιών.

Οι γυναίκες που δεν λαμβάνουν συμπληρώματα, εξακολουθούν να καταναλώνουν μικρή ποσότητα φυλλικού οξέος, καθώς αυτό είναι φυσικό συστατικό μιας ποικιλίας τροφίμων ενώ διάφορα προϊόντα, κυρίως της κατηγορίας των δημητριακών, σε πολλές χώρες είναι εμπλουτισμένα με αυτό.

Το φυλλικό οξύ (ή αλλιώς βιταμίνη B9) βρίσκεται φυσικά σε πολλά τρόφιμα, όπως το συκώτι βοείου κρέατος, τα φυλλώδη λαχανικά, τα μπιζέλια και τα φασόλια, το αβοκάντο, τα αυγά και το γάλα.

Το φυλλικό οξύ βρίσκεται επίσης σε διάφορα συμπληρώματα, πολυβιταμινούχα, προγεννητικών βιταμινών ή και σκέτο. Προστίθεται επίσης για να ενισχύσει ορισμένα τρόφιμα, όπως αλεύρι, ζυμαρικά, ψωμιά, δημητριακά, καλαμποκάλευρο και ρύζι, και έχει προστεθεί σε ορισμένα από του στόματος αντισυλληπτικά χάπια οιστρογόνου-προγεστερόνης, για να εξασφαλίσει επαρκή βασικά επίπεδα φυλλικού οξέος σε περίπτωση μη προγραμματισμένης εγκυμοσύνης, από ασυνεπή /λανθασμένη χρήση αντισυλληπτικών ή σύλληψη αμέσως μετά τη διακοπή.

Παρά την ενίσχυση των τροφών με φυλλικό οξύ αυτή δεν φαίνεται να επαρκεί. Η χρήση συμπληρώματος φαίνεται πως είναι απαραίτητη και η Ειδική Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών των Ηνωμένων Πολιτειών επιβεβαίωσε εκ νέου το 2017, τη σύσταση που υπάρχει από το 2009, πως οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας που σχεδιάζουν εγκυμοσύνη ή είναι πιθανό να μείνουν έγκυες πρέπει να καταναλώνουν συμπλήρωμα φυλλικού οξέος 0.4 – 0.8 mg την ημέρα.

Τα δεδομένα από τις έρευνες μιλούν για 93% μείωση της πιθανότητας ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα σε γυναίκες χωρίς προηγούμενο ιστορικό με πάσχον έμβρυο, και 70% σε γυναίκες που είχαν προηγούμενο τέτοιο ιστορικό.

Η συχνότητα και η δοσολογία

Οι περισσότεροι μεγάλοι εθνικοί ιατρικοί οργανισμοί και οι αρχές δημόσιας υγείας συνιστούν όλες οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, όχι μόνο εκείνες που προσπαθούν να συλλάβουν, να λαμβάνουν συμπλήρωμα φυλλικού οξέος μία φορά την ημέρα. Αυτή η ευρεία σύσταση βασίζεται στον μεγάλο αριθμό μη προγραμματισμένων κυήσεων (έως και το 50% των κυήσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι απρογραμμάτιστες) και στο γεγονός πως το κλείσιμο του νευρικού σωλήνα γίνεται πολύ νωρίς στην κύηση, προτού πολλές γυναίκες καταλάβουν ότι είναι έγκυες (26 έως 28 ημέρες μετά τη σύλληψη, δηλαδή έως τις έξι εβδομάδες κύησης).

Για τις περισσότερες γυναίκες, το τυπικό συμπλήρωμα φυλλικού οξέος (πολυβιταμίνη, προγεννητική βιταμίνη) είναι 0,4 mg, που λαμβάνεται μία φορά την ημέρα, ξεκινώντας τουλάχιστον ένα μήνα πριν από την απόπειρα σύλληψης και συνεχίζοντας σε όλη την εγκυμοσύνη. Αυτή η δόση διασφαλίζει επαρκή επίπεδα φυλλικού οξέος κατά την οργανογένεση, η οποία συμβαίνει κυρίως στο πρώτο τρίμηνο, καθώς και αργότερα στην εγκυμοσύνη, όταν απαιτείται φυλλικό οξύ για την κάλυψη των αναγκών ανάπτυξης του εμβρύου αλλά και των μητρικών αναγκών. Όλες οι προγεννητικές και πολλές πολυβιταμίνες περιέχουν τουλάχιστον 0,4 mg φυλλικού οξέος.

Ορισμένες κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν την έναρξη λήψης συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος τουλάχιστον ένα μήνα πριν από τη σύλληψη, ενώ άλλες συνιστούν την έναρξη δύο έως τρεις μήνες πριν από τη σύλληψη, ιδιαίτερα εάν υπάρχει προηγούμενο ιστορικό με έμβρυο με ανωμαλία του νευρικού σωλήνα.

Οι γυναίκες που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τον γενικό πληθυσμό να αποκτήσουν παιδί με ανωμαλία του νευρικού σωλήνα (προηγούμενο ιστορικό με απόγονο που εμφάνισε ανωμαλία του νευρικού σωλήνα και από τους 2 γονείς, προηγούμενο ατομικό ιστορικό με ανωμαλία του νευρικού σωλήνα, προηγούμενο ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό κάποιας άλλης ανωμαλίας σχετιζόμενης με φυλλικό οξύ εκτός του νευρικού σωλήνα, ανωμαλία του νευρικού σωλήνα σε πρώτου ή δευτέρου βαθμού συγγενή, διαβήτης τύπου Ι ή ΙΙ, διαταραχές εντερικής απορρόφησης στη μητέρα, προχωρημένη ηπατική βλάβη, νεφρική ανεπάρκεια με αιμοκάθαρση, υπερκατανάλωση αλκοόλ, χρήση κάποιων αντιεπιληπτικών φαρμάκων) είναι υποψήφιες για υψηλότερη (1 έως 4 mg) δόση συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος. Αυτή η δόση θα πρέπει να ξεκινά έναν έως τρεις μήνες πριν από τη σύλληψη και να διατηρείται κατά τις πρώτες 12 εβδομάδες κύησης, μετά τις οποίες η δόση μειώνεται στα 0,4 mg.

Οι γυναίκες δεν θα πρέπει να προσπαθούν να πετύχουν την απαιτούμενη δόση φυλλικού οξέος αυξάνοντας τον αριθμό των πολυβιταμινούχων σκευασμάτων που καταναλώνουν καθώς μπορεί να φτάσουν σε αυξημένα επίπεδα κατανάλωσης άλλων βιταμινών, π.χ βιταμίνης Α, που μπορεί να γίνουν επικίνδυνα/τοξικά για το έμβρυο.

Τέλος, δεν συνιστάται γενικά η μέτρηση των επιπέδων φυλλικού οξέος της μητέρας πριν ή μετά τη λήψη συμπληρωμάτων και δεν υπάρχουν ξεκάθαροι κίνδυνοι από τη χρήση φυλλικού οξεός, με εξαίρεση την ύπαρξη ανεπάρκειας βιταμίνης Β12. Οι παραπάνω συστάσεις δεν έχουν να κάνουν με τη θεραπεία της σοβαρής ανεπάρκειας φυλλικού οξέος, το φυλλικό οξύ απορροφάται γενικά εύκολα και η περίσσεια δεν αποθηκεύεται στο λίπος και απεκκρίνεται από τον οργανισμό.

Το κείμενο επιμελήθηκε ο Χρήστος Μάντζιος. Γυναικολόγος – Μαιευτήρας, Στρατιωτικός Ιατρός, Επιμελητής Γυναικολογικής Κλινικής 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας. Συνεργάτης Ιασώ – Λητώ – Μητέρα / Ιδιωτικό Ιατρείο: Φειδιππίδου 8 – 2ος όροφος – 211 18 39 180 – 6936967566