Παράλληλη στήριξη… Υπάρχουν παιδιά που θα ήθελαν πολύ να έχουν έναν «φανταστικό φίλο» για να πηγαίνουν μαζί στο σχολείο, να τα βοηθάει με τα μαθήματα και να τα προστατεύει αν χρειαστεί. Αυτός λοιπόν ο «φανταστικός φίλος» είναι πραγματικός και ήρθε η ώρα να τον βγάλουμε από τα εισαγωγικά του. Ο λόγος για τους ειδικούς παιδαγωγούς, που συνοδεύουν τα παιδιά με ειδικές ανάγκες στο σχολείο.

Αλήθεια έχεις ακούσει για την παράλληλη στήριξη στο σχολείο; Η Δήμητρα Αναστασοπούλου μάς εξηγεί αναλυτικά, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο της ως ένας φανταστικός φίλος κι ένας αόρατος, διακριτικός ήρωας στη σχολική τάξη αλλά κυρίως στη ζωή ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες.

Τι σημαίνει παράλληλη στήριξη;

Παράλληλη στήριξη είναι ουσιαστικά ένας ειδικός παιδαγωγός που βρίσκεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας μαζί με το παιδί στο σχολικό πλαίσιο, βοηθώντας το μαθησιακά και κοινωνικά. Είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος που συμβάλλει στην ένταξη του παιδιού με ειδικές ανάγκες στο σχολείο.

Ποια παιδιά χρειάζονται την παράλληλη στήριξη;

Ως ειδικές ανάγκες ορίζουμε όποια μαθησιακή, εγκεφαλική, αναπτυξιακή ή και ψυχολογική ανάγκη, που μπορεί να έχει ένα παιδί. Για παράδειγμα Σύνδρομο Down, Αυτισμός, Δυσλεξία, Συναισθηματικές Διαταραχές κ.ά.

Από τη θεωρία στην πράξη. Ποιες είναι οι δυσκολίες της παράλληλης στήριξης τόσο για εσάς όσο και για το παιδί;

Αρχικά η δυσκολία που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί, ανάλογα με την αναπηρία του, σχετίζεται με την αποδοχή από τους συμμαθητές του ότι υπάρχει συνεχώς ένα άτομο μαζί του. Από εκεί και πέρα, αναφορικά με τον άνθρωπο που το συνοδεύει, οι δυσκολίες σχετίζονται συνήθως με τον χώρο του σχολείου.

Δηλαδή πόσο αποδεκτός μπορεί να γίνει ένας εξωσχολικός άνθρωπος, γεγονός που δυσκολεύει αρκετά την εργασία και το έργο του. Τι εννοώ; Κάποιοι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να αποδεχθούν ότι πρέπει να υπάρχει ένας άλλος άνθρωπος στην τάξη παρόλο που έχει ένα παιδί με αναπηρία στο τμήμα του.

Επομένως η κοινή δυσκολία, παιδαγωγού και παιδιού είναι η αποδοχή;

Ακριβώς, αν και για το παιδί είναι πολύ λιγότερες οι πιθανότητες να μην το αποδεχθούν. Ίσα ίσα η παράλληλη στήριξη στο σχολείο είναι ο συνδετικός κρίκος με τα παιδιά. Είναι το πρόσωπο που θα τους εξηγήσει ότι μπορεί να γίνει φίλος τους και να κάνει τα ίδια μ’ εκείνα πράγματα, αλλά με τον δικό του τρόπο.

Ένα παιδί που πηγαίνει σχολείο με παράλληλη στήριξη, μπορεί να αισθανθεί ότι ντρέπεται ή κυριαρχεί περισσότερο το συναίσθημα της ασφάλειας και της σιγουριάς ότι έχει κάποιον δικό του κοντά του;

Αυτό εξαρτάται καθαρά από το παιδί και την αναπηρία που έχει. Σε γενικές γραμμές όμως τα παιδιά με ειδικές ανάγκες νιώθουν ασφάλεια όταν έχουν κάποιον δικό τους κοντά τους, γιατί γνωρίζουν ότι θα τους βοηθήσει  να συμμετέχουν (σε μία δραστηριότητα ή στην τάξη). Το πως θα νιώσει όμως αυτό το παιδί εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τους συμμαθητές του.

Μέχρι που φτάνει το δικαίωμα της παράλληλης στήριξης να επέμβει όταν το παιδί δεχθεί κάποιας μορφής bullying;

Οι πρώτοι που πρέπει να επεμβαίνουν, είναι οι δάσκαλοι, οι οποίοι πρέπει να ενημερώνονται για ό,τι συμβαίνει στην τάξη τους. Ωστόσο ως ειδική παιδαγωγός (παράλληλη στήριξη) έχω κάθε δικαίωμα να λύσω την όποια παρεξήγηση συμβεί σε βάρος του παιδιού που συνοδεύω και μάλιστα έχω και το χρέος να το κάνω.

Να σας δώσω κι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Πριν λίγες ημέρες συνέβη ένα περιστατικό στο κοριτσάκι, που συνοδεύω στο σχολείο. Την ώρα της γυμναστικής είχε δώσει ο γυμναστής την οδηγία να χωριστούν τα παιδιά σε δύο ομάδες και να κάνουν ας πούμε έναν διαγωνισμό μεταξύ τους. Το δικό μου κοριτσάκι λοιπόν, δυσκολεύεται να τρέξει γρήγορα κι όταν την κοιτούν, ντρέπεται με αποτέλεσμα να νιώθει άσχημα. Κάποια στιγμή λοιπόν άκουσα από έναν συμμαθητή της ομάδας της, «Τρέχα πιο γρήγορα, μην κάνεις σαν χελώνα» κτλ. Τότε πλησίασα το παιδί που της φώναζε και του είπα με όμορφο τρόπο ότι αυτό που της λέει, την αγχώνει πολύ και δεν τη βοηθάει. Μετά από αυτό έγινε κάτι μαγικό… Όλα τα παιδιά την ενθάρρυναν και φώναζαν το όνομά της!

Ποιο είναι το ποσοστό της παράλληλης στήριξης, που υπάρχει αυτή τη στιγμή στα ελληνικά σχολεία;

Όσο περνούν τα χρόνια αυξάνεται η ανάγκη για παράλληλη στήριξη. Πλέον έχουν αυξηθεί οι προσλήψεις των παράλληλων στηρίξεων που γίνονται από το Υπουργείο Παιδείας στα σχολεία. Κι αυτές οι προσλήψεις είναι ξεχωριστές από την περίπτωση που μία οικογένεια αποφασίζει να βοηθήσει το παιδί της με παράλληλη στήριξη. Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτή η αύξηση δικαιολογείται γιατί γίνονται περισσότερες διαγνώσεις, αλλά και γιατί οι ίδιοι οι δάσκαλοι είναι ενήμεροι ώστε αν παρατηρήσουν μία δυσκολία να προτείνουν στους γονείς ειδική αγωγή.

 Οι γονείς είναι θετικοί στην παράλληλη στήριξη στο σχολείο;

Υπάρχουν γονείς που λένε «ναι» στην παράλληλη στήριξη γιατί απλά έχει γίνει μία σύσταση από το σχολείο. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι το παιδί λαμβάνει την αντίστοιχη, σωστή μεταχείριση και στο σπίτι του ή ότι οι γονείς θα το δουν πιο σοβαρά.

Οπότε ναι, είναι πιο λίγα από ό,τι ήταν τα ποσοστά των γονιών που δε δέχονται να φτάσουν στη διάγνωση, αλλά το ότι έχουν παράλληλη στήριξη δε σημαίνει απαραίτητα ότι αποδέχονται και το κομμάτι του παιδιού τους. Όταν έρχεται η συζήτηση στα προβλήματα των παιδιών, είναι σαν να μιλάς για άλλο παιδί.

Στους πιο δύσπιστους γονείς τι έχετε να πείτε ως προτροπή ή συμβουλή, με βάση την εμπειρία σας;

Αυτό που σίγουρα έχω να πω στους πιο δύσπιστους γονείς είναι ότι κατανοώ πολύ βαθιά τη δυσκολία της αποδοχής της όποιας αναπηρίας ή του προβλήματος που αντιμετωπίζει το παιδί τους, αλλά  να μη φοβούνται να ζητήσουν και να πάρουν τη βοήθεια που χρειάζονται. Τόσο για το παιδί τους όσο και για τους ίδιους, γιατί αυτό θα βοηθήσει στη συνολική εξέλιξη της οικογένειας. Ένα από αυτά είναι και η παράλληλη στήριξη.

Πείτε μας δυο λόγια για εσάς και τη δική σας πορεία στον Κλάδο.

Ήμουν τυχερή γιατί η αλήθεια είναι ότι από το τελευταίο έτος της σχολής μου, μπόρεσα και βρήκα δουλειά πάνω στην παράλληλη στήριξη. Από τότε μέχρι σήμερα, έχω περάσει από δύο παράλληλες στηρίξεις κι έχω εργαστεί σε ιδιωτικό σχολείο ως επιπλέον βοήθεια στο τμήμα, μαζί με τη δασκάλα για παιδιά που δεν είχε διαγνωστεί κάποια αναπηρία.

Εκεί κατάλαβα πόσο σημαντική είναι η προσφορά και η βοήθεια σ’ ένα παιδί, που μπορεί απλά να παρουσιάζει μία αδυναμία συγκέντρωσης, μία δυσκολία στον προφορικό ή γραπτό λόγο ή μία συμπεριφορική δυσκολία.

Πόσο σας έχουν αλλάξει τα «παιδιά σας»;

Πολύ γιατί δουλεύοντας με παιδιά που έχουν ιδιαιτερότητες, καταλαβαίνεις την ομορφιά της ζωής. Αυτά τα παιδιά ξέρουν να χαίρονται με τα πιο μικρά επιτεύγματά τους και να προσμένουν τα πιο μικρά πράγματα. Κι αυτό δυστυχώς είναι κάτι που οι άνθρωποι χωρίς κάποια αναπηρία ή ιδιαιτερότητα, το ξεχνάμε καθημερινά. Επίσης έμαθα μέσα από εκείνα το πόσο σημαντικό είναι να βρίσκεις τη δύναμη που κρύβεις. Τα παιδιά αυτά είναι μαχητές!

Πόσο καιρό διαρκεί η παράλληλη στήριξη, δηλαδή υπάρχει κάποιο χρονικό όριο;

Αν η παράλληλη στήριξη προέρχεται από την οικογένεια, καλό θα ήταν να μη διαρκεί περισσότερο από δύο χρόνια.  Όταν προέρχονται από την πλευρά του σχολικού πλαισίου, διαφέρει γιατί κάθε χρόνο ανανεώνονται οι παιδαγωγοί.

Πως είναι η στιγμή του αποχωρισμού μ’ ένα παιδί, που πηγαίνατε κάθε μέρα μαζί στο σχολείο χάρη στην παράλληλη στήριξη;

Είναι πολύ περίπλοκο συναίσθημα, που θα τολμήσω να πω ότι θυμίζει έναν «χωρισμό». Ξέρεις ότι πρέπει να κλείσει αυτός ο κύκλος σχέσης, αλλά αναπολείς όσα έχετε ζήσει και καταφέρει παρέα. Από την άλλη γνωρίζεις ότι ως παιδαγωγός έχεις συμβάλλει σημαντικά στη ζωή του κι αυτό σου προκαλεί συγκίνηση. Προσωπικά, έχω και μία ανησυχία για την πορεία και την εξέλιξη του κάθε παιδιού από την ενηλικίωσή τους κι έπειτα.

Τι δε γνωρίζει το ευρύ κοινό για τα παιδιά με αυτισμό ή τα παιδιά με ειδικές ανάγκες;

Ότι μπορούν να κάνουν πολλά περισσότερα από αυτά που πιστεύουν. Όλοι είμαστε διαφορετικοί, ανεξαρτήτως αναπηρίας, κρύβουμε μέσα μας τεράστια δύναμη και σίγουρα μία ξεχωριστή κλίση προς ανακάλυψη (π.χ. καλλιτεχνική, αθλητική κτλ.)

Πείτε μας μία ιστορία προόδου παιδιού που είχε την τύχη να βοηθηθεί από την παράλληλη στήριξη στο σχολείο.

Θα σας μιλήσω για τον Αναστάση, που ήταν η πρώτη παράλληλη στήριξη που προσέφερα. Ο Αναστάσης λοιπόν, ένα εκπληκτικό αγόρι στο φάσμα του αυτισμού, κατάφερε να πάει στο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο ενώ οι προβλέψεις έδειχναν πως θα πήγαινε σε ειδικό σχολείο. Το ειδικό σχολείο δε θα βοηθούσε στην εξέλιξή του, κυρίως ως ενήλικας. Το γεγονός λοιπόν ότι καταφέραμε να τον βοηθήσουμε και να πάει στο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο για να πάρει μία κατεύθυνση και να εξελίξει την κλίση του στην Πληροφορική, ήταν μοναδικό.

Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι ήρωες κι αν ναι, γιατί;

Είναι ήρωες γιατί έρχονται καθημερινά, πολλές στιγμές της ημέρας τους, αντιμέτωπα με τη δύσκολη πλευρά της ζωής κι αυτή είναι η αποδοχή και η αίσθηση του να μην είσαι μόνος. Αν εμείς δε θέλουμε μία φορά τη μοναξιά, τα άτομα που έχουν κάποια αναπηρία πως μπορούν να νιώθουν όταν δεν έχουν κοντά τους ανθρώπους; Καθημερινά παλεύουν να γίνουν αποδεκτοί. Κακώς, αλλά συμβαίνει.

Άλλοι ήρωες που «υπάρχουν στο δωμάτιο» όταν μιλάμε για ένα παιδί με ειδικές ανάγκες;

Κάτω από τη θέση του παιδιού, θα βάλω σίγουρα την οικογένεια, γονείς και πιθανά αδέρφια που επίσης δυσκολεύονται πάρα πολύ. Μετά από αυτό θα έλεγα οι εκπαιδευτικοί, που υποστηρίζουν αυτό το παιδί και την οικογένεια και τέλος οι θεραπευτές.

Φυσικά υπάρχουν και οι συμμαθητές και οι φίλοι, γιατί είναι πολλά τα παιδιά που έχουν την όρεξη να μάθουν και να τα στηρίξουν τα παιδιά με ειδικές ανάγκες χωρίς να τους ενδιαφέρει αν κάποιος τους απομακρύνει εξαιτίας του ότι κάνουν παρέα μ’ ένα παιδί με ιδιαιτερότητα.

Τελικά τα παιδιά με ειδικές ανάγκες έχουν ανάγκη από ιδιαίτερη μεταχείριση ή έτσι νομίζουμε;

Χρειάζονται μεγαλύτερη κατανόηση. Δε θεωρώ ότι χρειάζονται διαφορετική μεταχείριση, αφού πιστεύω πως είναι όπως όλα τα άλλα παιδιά. Όταν δηλαδή θα κάνουν κάτι που δεν πρέπει, δεν είναι κακό να τους το πεις ή να γίνεις πιο αυστηρός γιατί μόνο έτσι θα το κατανοήσει. Άρα δε διαχωρίζουμε τη συμπεριφορά μας σε κανένα επίπεδο, εκτός από αυτό της κατανόησης.

Και καλό είναι να μη στιγματίζουμε τα παιδιά με ειδικές ανάγκες για τον τρόπο που φέρονται, γιατί πραγματικά φέρονται και λειτουργούν όπως κάθε άνθρωπος, με τις καλές και κακές ημέρες τους.