Ο καφές αποτελεί καθημερινή απόλαυση και συνήθεια για εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. Μας ξυπνά, μας τονώνει, μας κρατά συγκεντρωμένους. Όμως, στο σύγχρονο wellness τοπίο, τίθεται ένα εύλογο ερώτημα: είναι ο καφές σύμμαχος ή εχθρός όταν μιλάμε για ορμονική ισορροπία και ιδιαίτερα για την κορτιζόλη;

Τι είναι η κορτιζόλη και γιατί μας ενδιαφέρει;

Η κορτιζόλη είναι η βασική ορμόνη του στρες, υπεύθυνη για την ενεργοποίηση του σώματος σε καταστάσεις “μάχης ή φυγής” (flight or fight). Σε φυσιολογικά επίπεδα, μας βοηθά να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις της ημέρας.

Όμως, η υπερβολική διέγερση του άξονα HPA (υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια), κυρίως λόγω κακής διατροφής, κακού ύπνου και υπερκατανάλωσης καφεΐνης, μπορεί να οδηγήσει σε ορμονική δυσλειτουργία, κόπωση, προβλήματα ύπνου και αύξηση του βάρους.

Καφές και κορτιζόλη: η σύνδεση

Η καφεΐνη αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης, ειδικά όταν καταναλώνεται:

· Πρωί πολύ νωρίς (πριν τις 9:30), όταν η κορτιζόλη είναι ήδη φυσιολογικά υψηλή

· Με άδειο στομάχι

· Σε υπερβολικές ποσότητες ή αργά μέσα στην ημέρα

Η χρόνια υπερδιέγερση από καφεΐνη μπορεί να κρατά τον οργανισμό σε μια ψευδο-κατάσταση στρες, με συνέπειες τόσο σωματικές όσο και ψυχολογικές.

Βιοσυμβατός καφές: Τι χρειάζεται να γνωρίζεις;

Ο όρος “βιοσυμβατός” αναφέρεται σε μια πιο φυσιολογική, συμβατή με τις ανάγκες του οργανισμού προσέγγιση στην κατανάλωση καφέ. Δεν σημαίνει απαραίτητα να τον κόψουμε, αλλά να τον εντάξουμε με τρόπο που σέβεται τον κιρκαδικό ρυθμό και τις ανάγκες του σώματός μας.

Όταν μιλάμε για καφέ και ευεξία, η ποσότητα δεν είναι το μόνο που μετράει. Η ποιότητα του καφέ που καταναλώνουμε μπορεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στον τρόπο που αυτός επηρεάζει το σώμα και το νευρικό μας σύστημα.

· Οργανικός, φρεσκοκαβουρδισμένος καφές χωρίς μυκοτοξίνες

Οι μυκοτοξίνες είναι τοξικές ουσίες που παράγονται από μύκητες και μπορεί να ανιχνευτούν σε τρόφιμα όπως οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά και –σε ορισμένες περιπτώσεις– ο καφές. Αν και οι ποσότητες στις οποίες ανιχνεύονται στον καφέ είναι συνήθως κάτω από τα όρια ασφαλείας, η μακροχρόνια κατανάλωση φθηνής, μαζικής παραγωγής καφέ μπορεί να επιβαρύνει ήπια , αλλά συνεχώς , το ανοσοποιητικό και το ενδοκρινικό σύστημα. Προτιμώντας οργανικό καφέ, φρεσκοκαβουρδισμένο και πιστοποιημένο ως απαλλαγμένο από μυκοτοξίνες, περιορίζεις την έκθεσή σου σε ουσίες που μπορούν να ενισχύσουν την “υπόγεια” φλεγμονή στον οργανισμό και να επιβαρύνουν τον άξονα HPA (υποθάλαμος–υπόφυση–επινεφρίδια), δηλαδή το σύστημα που ρυθμίζει την παραγωγή κορτιζόλης.

· Functional coffee: Όταν ο καφές “συνεργάζεται” με τη φύση

Τα τελευταία χρόνια, εμφανίστηκε στο προσκήνιο μια νέα γενιά καφέ: ο λεγόμενος functional coffee. Πρόκειται για ροφήματα που, εκτός από καφεΐνη, περιέχουν επιλεγμένα βότανα ή φυσικά συστατικά με ευεργετική επίδραση στο νευρικό και ενδοκρινικό σύστημα. Συχνά, εμπλουτίζονται με adaptogens – φυτά ή μανιτάρια που βοηθούν τον οργανισμό να προσαρμόζεται καλύτερα στο στρες, ρυθμίζοντας ήπια τα επίπεδα κορτιζόλης. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33096150/

Μερικά από τα πιο γνωστά συστατικά που χρησιμοποιούνται:

· Reishi (Ganoderma lucidum): Θεωρείται φυσικό ηρεμιστικό και ρυθμιστής της ανοσολογικής απόκρισης. Μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να μειώσει την υπερένταση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και να συμβάλει σε καλύτερη ποιότητα ύπνου.

· Cordyceps: Ιδιαίτερα χρήσιμο σε περιόδους σωματικής ή πνευματικής κόπωσης. Βοηθά στην αύξηση της κυτταρικής ενέργειας (ATP) και προσφέρει “καθαρή” ενέργεια χωρίς την τυπική νευρικότητα που προκαλεί η καφεΐνη.

· Lion’s Mane: Ένα μανιτάρι που φαίνεται να ενισχύει τη γνωστική λειτουργία και να στηρίζει τη νευροπλαστικότητα.

Αυτά τα συστατικά δεν “μαλακώνουν” απλώς την επίδραση της καφεΐνης, αλλά προσφέρουν και λειτουργική υποστήριξη στο σώμα σε περιόδους στρες. Για άτομα που είναι ευαίσθητα στην καφεΐνη ή θέλουν να υποστηρίξουν τη ρύθμιση του νευρικού τους συστήματος χωρίς να εγκαταλείψουν την αγαπημένη τους ιεροτελεστία, οι functional coffee επιλογές αποτελούν μια ιδανική λύση.

Τι να προσέξεις:

· Αναζήτησε πιστοποιήσεις “organic” και “mycotoxin-free” στις ετικέτες.

· Απόφυγε καφέδες αγνώστου προέλευσης ή πολύ φθηνές μάρκες.

· Δοκίμασε blends με προσαρμογόνα και φαρμακευτικά μανιτάρια – πολλές εταιρείες τα προσφέρουν πλέον και στην Ελλάδα.

· Αντικατάστησε τον απογευματινό καφέ με έναν λειτουργικό καφέ χωρίς καφεΐνη ή με χαμηλής περιεκτικότητας caffeine mix, που σου προσφέρει ενέργεια χωρίς την έντονη υπερδιέγερση.

Πώς να πίνεις τον καφέ σου χωρίς να “ταράζεις” την κορτιζόλη;

· Κατανάλωση μετά τις 9:30 π.μ. Η φυσική αύξηση της κορτιζόλης συμβαίνει από τις 6:30 μέχρι περίπου τις 9:00. Αν περιμένεις λίγο για τον πρώτο καφέ, δίνεις στο σώμα σου χρόνο να αυτορυθμιστεί.

· Καφές μετά το πρωινό. Ο καφές με άδειο στομάχι εντείνει την παραγωγή κορτιζόλης και μπορεί να επηρεάσει και τα επίπεδα του σάκχαρου στο αίμα. Ιδανικά, είναι καλό να πίνεται μετά από ένα ισορροπημένο γεύμα συνδυασμένο με σύνθετους υδατάνθρακες , πρωτεΐνη και καλά λιπαρά. Όπως για παράδειγμα: 1 φέτα ψωμί ολικής άλεσης, 1 αυγό βραστό/scrambled και ¼ avocado.

· Επιλογή καφέ με χαμηλή τοξικότητα. Προτίμησε οργανικό καφέ, χωρίς μύκητες (μυκοτοξίνες), φρέσκο και σωστά καβουρδισμένο. Πολλοί “functional coffee” brands προσφέρουν καφέ με προσαρμογόνα (adaptogens) ή μανιτάρια (π.χ. reishi, cordyceps) που μειώνουν την επίδραση στο νευρικό σύστημα.

· Μείωση της ποσότητας. 1-2 καφέδες την ημέρα είναι μια ασφαλής ποσότητα για τους περισσότερους ανθώρπους και περισσότεροι από 3 καφέδες τη μέρα, έχει βρεθεί σύμφωνα με την βιβλιογραφία ότι μπορεί να επιβαρύνουν τον οργανισμό.

· Ροφήματα-εναλλακτικές με οφέλη. Ροφήματα όπως: matcha, dandelion root coffee, chicory, ή golden milk είναι εξαιρετικές επιλογές με αντιοξειδωτικά, χωρίς την απότομη διέγερση της καφεΐνης.

Συμπέρασμα: Ο καφές δεν είναι ο “κακός” της υπόθεσης

Όπως με όλα στη διατροφή και στον τρόπο ζωής, η ποιότητα, η ποσότητα και ο χρόνος είναι που κάνουν τη διαφορά. Η βιοσυμβατότητα δεν σημαίνει στέρηση, αλλά έξυπνη προσαρμογή στις ανάγκες του σώματος. Αν ο καφές πίνεται με σεβασμό στον οργανισμό σου, μπορεί να είναι όχι απλώς απολαυστικός, αλλά και ωφέλιμος.