Ο Μάριος Ραφαήλ Μπίκος, είναι το μέλλον του «καθαρού» φωτορεπορτάζ στην Ελλάδα και αν θα πω πολλές φορές το όνομα του, sorry, αλλά προβλέπεται να το ακούσεις πολλές ακόμη στο μέλλον.

Τη δουλειά του Μάριου την ανακάλυψα στο Instagram σχετικά πρόσφατα. Το φωτογραφικό του προφίλ είναι από εκείνες τις φωτεινές εξαιρέσεις που δείχνουν την πραγματική διαφορά ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι.

Στο προφίλ του, θα δεις όση αλήθεια μπορείς να αντέξεις. Από τα παιδιά ενός αθέατου κόσμου στα camps της Μόριας και του Καρά Τεπέ, μέχρι τη βίαιη καταστολή στην πρώτη γραμμή μιας διαδήλωσης στο κέντρο της Αθήνας. Αν και μόλις 24 χρονών και μετρώντας μόλις λίγους μήνες ενεργής πορείας στον κλάδο του φωτορεπορτάζ, ο Μάριος έχει καταφέρει ήδη να απασχολήσει την κοινή γνώμη, μετράει δύο συλλήψεις εν ώρα εργασίας και έχει δει και αποτυπώσει στιγμές, που άλλος θα ήθελε μια δεκαετία στο χώρο για να τις ζήσει.

Σε ποια φάση σε βρίσκω αυτό το διάστημα;

Σε φάση αναζήτησης!

Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με το φωτορεπορτάζ; Υπήρξε κάποιο προσωπικό βίωμα που έδρασε καταλυτικά σε αυτήν σου την απόφαση;

Νομίζω όλα ξεκίνησαν όταν είδα τη βραβευμένη με Πούλιτζερ εικόνα, του φωτορεπόρτερ Κέβιν Κάρτερ, που απεικονίζει το σκελετωμένο παιδί και τον γύπα, στο Σουδάν. Η συγκεκριμένη φωτογραφία, με έκανε να καταλάβω πως υπάρχει αυτή η πλευρά του κόσμου και εγώ προσωπικά θα ήθελα να βάλω το λιθαράκι μου στο να αλλάξει αυτό. Τα έφερε κάπως έτσι η τύχη και μόλις ολοκλήρωσα τις σπουδές μου, έκανα πρακτική σε εφημερίδα που ασχολείται με το φωτορεπορτάζ.

Την περίοδο της καραντίνας ήσουν από εκείνους που όχι μόνο δεν έμειναν σπίτι τους, αλλά βρισκόσουν στο επίκεντρο των γεγονότων και των κοινωνικών ανακατατάξεων στη χώρα μας. Ποιο γεγονός ήταν εκείνο που αποτυπώθηκε πιο έντονα στη μνήμη σου;

Στην περίοδο της καραντίνας ασχολήθηκα πολύ με το φωτορεπορτάζ, επειδή ο κόσμος δεν μπορούσε να βγει έξω, να δει ο ίδιος τα γεγονότα. Οπότε, όταν ανέβαζα κάτι στα social, μου έλεγαν, “πες μας τι γίνεται” και με ωθούσαν να ξαναβγώ την επόμενη μέρα. Εκείνη την περίοδο, με συνέλαβαν δυο φορές. Θα έλεγα πως ήταν το πιο άσχημο γεγονός, αφού την ώρα που έκανα τη δουλειά μου ως φωτορεπόρτερ και μόλις στα 23 μου, κατηγορήθηκα για τρομοκρατία. Δεν υπήρξε ποτέ βάσιμη κατηγορία πως ήμουν τρομοκράτης, ωστόσο υπήρξε σοβαρή υπόνοια. Φυσικά, πέρα από αυτό, είδα και βίωσα ο ίδιος αρκετή βία από την αστυνομία.

Παρότι νεοεισαχθείς στον χώρο του φωτορεπορτάζ, έχεις καταφέρει να απασχολήσεις ήδη τα μέσα και μετράς δύο συλλήψεις στο ενεργητικό σου. Οποιοσδήποτε άλλος ίσως και να έκανε ένα βήμα πίσω. Τι σου δίνει θάρρος και κίνητρο να συνεχίζεις απερίσπαστος το έργο σου;

Είναι πολύ απλό…Μου τη δίνει! (γέλια) Την επόμενη μέρα, έχω περισσότερο θάρρος να βγω στο δρόμο. Προσπαθούν να σου σπάσουν τον τσαμπουκά, προσπαθούν να σε περιορίσουν, οπότε πεισμώνεις και εμμένεις ακόμη περισσότερο στη δουλειά σου. Να ξαναβγείς στο δρόμο. Να φωτογραφίσεις την πραγματικότητα. Όταν φωτογραφίζω τα γεγονότα, νιώθω πλήρης. Λέω στον εαυτό μου, υπήρχε λόγος που βγήκες και σήμερα είδες; Στην τελική, όλα μες το παιχνίδι είναι. Δείχνεις όσα δεν θέλουν να δείξεις. Φυσιολογικό είναι να υπάρχει αντίδραση προς το πρόσωπο σου.

Πιστεύεις πως εν τέλει υπάρχει «καθαρή» δημοσιογραφία;

Ναι, σίγουρα υπάρχει. Μπορεί στα 100 άτομα να είναι οι δυο, αλλά σίγουρα υπάρχει. Είναι μεν πολύ δύσκολο να προωθηθεί η «καθαρή» δημοσιογραφία από το σύστημα, γιατί το ίδιο το σύστημα έχει φτιαχτεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην είναι εφικτό να προωθηθεί. Τώρα, δεν ξέρω για πόσο ακόμη θα υπάρχει! Γιατί μετά από κάποιο σημείο κουράζεσαι και εσύ ο ίδιος. Κουράζεσαι γιατί προσπαθείς συνεχώς, αλλά δεν θα ακούσεις σχεδόν ποτέ το ευχαριστώ. Τα εύσημα θα τα πάρουν άλλοι. Η κοινωνία, δεν μπορεί να ξεχωρίσει ποιος δημοσιογράφος εκπροσωπεί την «καθαρή» δημοσιογραφία και ποιος την καθοδηγούμενη. Οπότε την πληρώνουμε όλοι.

Σίγουρα όμως, υπάρχουν πάντα οι πολίτες που θαυμάζουν το έργο σου ή κάποιου άλλου φωτορεπόρτερ.

Ναι και γι’αυτό συνεχίζουμε να υπάρχουμε. Προσωπικά, ιδιαίτερα μέσα από τα social, έχω λάβει μεγάλη στήριξη από τον κόσμο. Αν όταν με συλλάβανε, δεν είχε βγει αυτός ο λίγος ή πολύς κόσμος να με στηρίξει, δεν θα ήμουν τώρα εδώ που είμαι. Δεν θα είχα τις ελευθερίες που έχω. Δεν θα είχα λόγο. Εγώ δίνω την εικόνα- αντικειμενικά και χωρίς άποψη- καλύπτω όλες τις πλευρές ενός γεγονότος και ο κόσμος ενημερώνεται και το προωθεί. Νομίζω τον βασικό ρόλο στη λεγόμενη «καθαρή» δημοσιογραφία, τον έχουν πια τα social media. Θα πάρει ένας μια εικόνα, θα τη μοιραστεί διαδικτυακά και αμέσως θα διαρρεύσει η είδηση. Θα το μάθουν όλοι.

Έχεις αποτυπώσει με τον φωτογραφικό σου φακό, τη σκληρή πραγματικότητα των προσφυγικών camps σε Μόρια και Καρά Τεπέ. Πώς βίωσες τη συγκεκριμένη εμπειρία;

Έχω τραβήξει βίντεο ένα παιδί, να χτυπάει το τζάμι καταστήματος κλαίγοντας και να ζητάει να φάει τις κονσέρβες για σκύλους που βλέπει πάνω στα ράφια. Το μαγαζί ανήκε σε άνθρωπο που δεν ήθελε τους πρόσφυγες. Όταν τραβούσα το συγκεκριμένο βίντεο, δεν συνειδητοποιούσα εκείνη την ώρα ότι γίνεται όντως κάτι τέτοιο. Το μυαλό σου εκείνη την ώρα μπλοκάρει, συνηθίζει τέτοιου είδους εικόνες. Σίγουρα στενοχωριέσαι, αλλά εν μέρει συνηθίζεις τη βία. Φαντάσου πως τη στιγμή που τραβούσα το βίντεο, σκεφτόμουν περισσότερο να καταγράψω το γεγονός, επειδή μου άρεσε η αντανάκλαση του παιδιού πάνω στο τζάμι. Ύστερα από δύο μήνες, όταν κοίταξα πάλι το βίντεο, είδα ένα παιδί να παρακαλάει κλαίγοντας έναν άνθρωπο να του δώσει κονσέρβες σκύλου και νερό και εκείνος να του αρνείται κάθε βοήθεια.

Άλλη εικόνα που έχει αποτυπωθεί έντονα στο μυαλό μου, είναι όταν η αστυνομία πετούσε κρότου λάμψης και οι πρόσφυγες έτρεχαν κατά πάνω μου. Εκείνη την ώρα, περνάει μια μάνα με το παιδί της ουρλιάζοντας από δίπλα σου και εσύ καλείσαι απλά να αποτυπώσεις τη στιγμή. Θυμάμαι πως έβαλα τα κλάματα. Επέστρεψα στην Αθήνα, μια πόλη που θεωρώ πως έχει πολλή βαβούρα και ενίοτε βία στους δρόμους και μου φάνηκε η πιο ήρεμη πόλη. Τι ησυχία, λέω, είναι αυτή! Εδώ, υπάρχει μια φυσιολογική ροή των πραγμάτων που εμείς θεωρούμε δεδομένη. Αλλά δεν είναι.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισες στη μέχρι τώρα πορεία σου;

Μεγαλύτερη πρόκληση για μένα, είναι το να κάνω τα στραβά μάτια! Επιλέγεις να κάνεις αυτό το επάγγελμα, γιατί θέλεις να δείξεις την πραγματικότητα. Την αλήθεια. Θες να βοηθήσεις στην ουσία. Κάνοντας τα στραβά μάτια όμως, χτίζεις βίλες, βγάζεις λεφτά. Γι’ αυτό, αρκετοί συνάδελφοι επιλέγουν την προπαγάνδα. Άλλη μεγάλη πρόκληση, είναι η συναισθηματική διαχείριση των γεγονότων που βιώνουμε επί το έργον. Όσο χαλαρός και αν είσαι, βρίσκεσαι μπροστά σε γεγονότα τα οποία δεν είναι φυσιολογικά, δεν τα χωράει ο ανθρώπινος νους. Το μυαλό σου δεν μπορεί να αντιληφθεί εκείνη τη στιγμή τί ακριβώς συμβαίνει. Προσωπικά, ύστερα από το οδοιπορικό μου στα camps της Μόριας και του Καρά Τεπέ, δυσκολεύτηκα αρκετά ακόμη και να φάω.

Πιστεύεις πως μια εικόνα αρκεί για να αλλάξει τα δεδομένα μιας κοινωνίας;

Να αλλάξει – εν μέρει -τα δεδομένα της κοινωνίας, ναι. Έχει γίνει πολλές φορές.

Τελικά ο μέσος Έλληνας, μάχεται για ένα καλύτερο αύριο;

Η αλήθεια είναι πως όχι όσο θα έπρεπε. Προσωπικά, έχω λυμένο το βιοποριστικό θέμα. Θα μπορούσα να κάνω μια οποιαδήποτε άλλη δουλειά. Ή θα μπορούσα απλώς να ταξιδεύω. Έχω επιλέξει να ακολουθήσω τη συγκεκριμένη πορεία για να βοηθήσω τους μη έχοντες. Στην ουσία, εγώ παλεύω για τον συμπολίτη μου, αλλά ο συμπολίτης μου δεν παλεύει για τον εαυτό του. Σε μια λαϊκή να πας, μπορείς να πιάσεις τον παλμό του μέσου πολίτη. Ο κόσμος προτιμάει να ασχολείται με τον επόμενο νικητή του Survivor και όχι με το γεγονός ότι σκότωσαν έναν ομοφυλόφυλο για την ιδιαιτερότητα του ή με το ότι αρκετοί συμπολίτες μας ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Για ‘μένα, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν παρατάξεις. Δεν υπάρχει Αριστερά ή Δεξιά στα ανθρώπινα δικαιώματα. Θα έπρεπε να μην υπάρχουν ταμπέλες σε αυτή την κοινωνία.

Υπάρχει μερίδα κόσμου που διαδηλώνει στους δρόμους, ναι. Πολλοί από αυτούς όμως, τάσσονται υπέρ κομματικών συμφερόντων. Θα σου πω κάτι. Γίνεται μια διαδήλωση, ωραία; Εσύ ανήκεις σε ένα κόμμα, κάποιος σε άλλο. Είμαστε και εμείς από την άλλη, οι δημοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ. Αντί να συσπειρωθούμε όλοι μαζί, αυτοί οι 15.000, καθόμαστε και μαλώνουμε μεταξύ μας, κατεβαίνουμε χωριστά, δίνουμε διαφορετικό όνομα στα αιτήματα μας. Γιατί δεν ενωνόμαστε όλοι μαζί από κοινού για να αλλάξουμε όσα μας ενοχλούν;

Υπάρχει κάποιος τόπος ή συνθήκη που ονειρεύεσαι να καλύψεις με τον φωτογραφικό σου φακό;

Ματωμένα διαμάντια. Θέλω να πάω Σιέρα Λεόνε, Αφρική, για ένα φωτογραφικό δίπτυχο. Από τη μια οι καταναλωτές του δυτικού κόσμου, που δεν έχουν ιδέα από που προέρχονται τα κοσμήματα αξίας που φορούν και από την άλλη η καθημερινότητα σε εκείνον τον τόπο. Πολλά από τα κοσμήματα αξίας που κυκλοφορούν στην αγορά, προέρχονται από χώρες στις οποίες δολοφονούνται παιδάκια για ένα και δυο ευρώ το μήνα. Παιδιά που εκφοβίζονται, παιδιά που τα ίδια οπλοφορούν. Και από την άλλη, οι εταιρείες που βγάζουν δις. Σε αυτές τις περιοχές, το πλέον εύκολο, είναι να έχεις στην κατοχή σου μια χειροβομβίδα, αφού το κόστος είναι εξαιρετικά χαμηλό και η πρόσβαση πολύ εύκολη. Ένα παιδί που γεννιέται σε μια τέτοια χώρα δεν έχει μέλλον.

Τι θα έλεγες σε κάποιον νέο επαγγελματία από τον χώρο της δημοσιογραφίας ή του ρεπορτάζ , που θέλει να κάνει τη διαφορά, αλλά δεν έχει βρει το θάρρος ή το μέσον για να το καταφέρει;

Κάτι απλό. Να είσαι ο εαυτός σου. Να αφήσεις το δικό σου στίγμα. Η φωτογραφία που θα βγάλεις, αυτό που θα πεις, οτιδήποτε κάνεις σαν δημοσιογράφος ή φωτορεπόρτερ, πρέπει να είναι κομμάτι του εαυτού σου. Να κάνεις αυτό που θες, με τον τρόπο που θες. Μπορεί στην αρχή να μην σου βγει, αλλά κάποια στιγμή, με αρκετή επιμονή, θα το καταφέρεις. Κάτι άλλο, πολύ σημαντικό, είναι η υπομονή. Σίγουρα θέλει υπομονή όλο αυτό! Γιατί όταν είσαι νέος και δεν γνωρίζεις και άτομα να διευκολύνουν το δρόμο σου, θα περάσεις από πολλά σκαμπανεβάσματα και θα δυσκολευτείς και οικονομικά.

Ποιοι είναι οι προσεχείς σου στόχοι;

Στους στόχους μου είναι να καλύψω φωτογραφικά κάποιον πόλεμο. Βασικά, είναι ένα όνειρο που θα ήθελα να εκπληρώσω. Θέλω επίσης να πάω ένα προσφυγικό εντός Ελλάδος, για μια ακόμη φορά. Να επιστρέψω στο Κάρα Τεπέ, να συναντήσω ξανά ανθρώπους που γνώρισα εκεί, να δω πώς είναι. Για να το θέσω πιο γενικά, θα ήθελα να συνεχίσω ένα παλαιότερο project, να εκπληρώσω ένα όνειρο ζωής και τέλος, με κάποια από τις φωτογραφίες μου, να μπορέσω να κάνω τον κόσμο λίγο καλύτερο.