Το Φεστιβάλ Καννών δεν είναι απλώς μια γιορτή του κινηματογράφου – είναι η σκηνή όπου το σινεμά συναντά την τέχνη, το στιλ, την πολιτική και τις ιστορίες που διαμορφώνουν τη συλλογική μας μνήμη.

Υπάρχει μια εικόνα που, κάποτε, φαινόταν αυτονόητη: οι Κάννες ήταν για τους σινεφίλ και τα Όσκαρ για το ευρύ κοινό. Το πρώτο ήταν το αυστηρό, σοφιστικέ, ευρωπαϊκό αφιέρωμα στην υψηλή τέχνη. Το δεύτερο, η λαμπερή γιορτή του mainstream θεάματος – ένας θρίαμβος του κόκκινου χαλιού, των τεράστιων budgets και της αμερικανικής βιομηχανίας που ξέρει να πουλά όνειρα.

Και μετά ήρθε το Anora, η ταινία του Sean Baker, που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα τον Μάιο του 2024 και, λιγότερο από ένα χρόνο μετά, σάρωσε τα Όσκαρ. Κι αυτό είναι απλώς το τελευταίο (και πιο ηχηρό) παράδειγμα ενός φαινομένου που εξελίσσεται εδώ και χρόνια: το Φεστιβάλ Καννών δεν είναι πια μόνο ένας τόπος καλλιτεχνικής νομιμοποίησης· είναι το νέο χωνευτήρι της κινηματογραφικής λάμψης. Και πλέον, μερικές από τις πιο συναρπαστικές, εμπορικά επιτυχημένες και πολιτισμικά επιδραστικές ταινίες ξεκινούν από τη Ριβιέρα, όχι από τα στούντιο της Universal.

Το Φεστιβάλ Καννών έχει μακρά ιστορία αυστηρών επιλογών, γαλλικής περηφάνιας και καλλιτεχνικής εμμονής.

Όμως τα τελευταία 15 χρόνια, η δυναμική του άλλαξε. Από τη μία, τα Όσκαρ προσπαθούσαν να γίνουν πιο «σοβαρά» – να ξεφύγουν από τα blockbuster και να βραβεύσουν μικρότερες, ανεξάρτητες παραγωγές. Από την άλλη, οι Κάννες άνοιξαν την πόρτα σε πιο προσβάσιμους σκηνοθέτες, όπως ο Kore-eda, ο Östlund, ο Cuarón και πλέον ο Sean Baker.

Το αποτέλεσμα; Μια απροσδόκητη συγκέντρωση παγκόσμιου ενδιαφέροντος γύρω από μια διοργάνωση που συνδύασε το ακαδημαϊκό κύρος με τη φήμη. Το ότι η Anatomy of a Fall, το Parasite, το Triangle of Sadness και πρόσφατα το Anora ξεκίνησαν από εκεί και κατέληξαν σε οσκαρικά βάθρα δεν είναι τυχαίο. Είναι απόδειξη της ανακατανομής κύρους ανάμεσα σε δύο πολύ διαφορετικές πολιτιστικές μηχανές.

Η μαγεία των Καννών δεν έγκειται μόνο στο καλλιτεχνικό φίλτρο. Είναι και το timing, ο μύθος, η ελεγχόμενη υπερβολή. Είναι η λιακάδα του Μαΐου, το Palais des Festivals, το γεγονός ότι οι ταινίες που προβάλλονται εκεί μοιάζουν να «ανήκουν» σε κάτι μεγαλύτερο από την ίδια τη βιομηχανία του σινεμά: σε μια ιδέα.

Η λάμψη δεν είναι πια (μόνο) τα λαμπερά φορέματα και τα βραβεία. Είναι και το ποιοι σκηνοθέτες συναντιούνται στην ίδια διοργάνωση. Το ότι το ίδιο φεστιβάλ μπορεί να παρουσιάσει τον Cronenberg, την Greta Gerwig, τον Scorsese και έναν άγνωστο Αργεντινό σκηνοθέτη που ξεκινά τώρα. Όλα αυτά χωρίς τη βαριά καλλιτεχνική υπεροψία που κάποτε απέκλειε ολόκληρα κινηματογραφικά είδη και κατηγορίες.

Κάπως έτσι φτάνουμε στο ότι το Φεστιβάλ Καννών σήμερα είναι ένας παγκόσμιος καθρέφτης της σύγχρονης κινηματογραφικής σκηνής – όχι απλώς ένα ευρωπαϊκό αντίβαρο στην αμερικανική υπερπαραγωγή.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, βαθύτερο: οι ταινίες που «χτίζουν» το νέο status των Καννών δεν είναι απλώς καλές· είναι επίκαιρες, ουσιαστικές, πολιτικά φορτισμένες

Το Anora μιλά για την εκμετάλλευση, την κοινωνική κινητικότητα, το φύλο. Το Anatomy of a Fall ήταν ένα καυστικό σχόλιο πάνω στην αντίληψη της μητρότητας και της γυναικείας ενοχής. Το Parasite φώναζε ότι η κοινωνική τάξη είναι το θεμέλιο της ανθρώπινης σύγκρουσης.

Και το κοινό; Διψά γι’ αυτές τις ταινίες. Τις τιμά. Τις βλέπει. Και τελικά τις βραβεύει – με εισιτήρια, με hype, με Όσκαρ.

Όχι, οι Κάννες δεν θα είναι ποτέ τα Όσκαρ

Δεν έχουν την τηλεθέαση, τα αστεία του Jimmy Kimmel ή τα μουσικά happenings. Αλλά ίσως αυτό είναι ακριβώς το πλεονέκτημά τους: Οι Κάννες δεν έχουν ανάγκη την ποπ κουλτούρα για να είναι σημαντικές.

Σε έναν κόσμο όπου η αυθεντικότητα διεκδικεί έδαφος απέναντι στο καθαρό entertainment, το φεστιβάλ της Γαλλικής Ριβιέρας αποδεικνύει πως το μέλλον της κινηματογραφικής λάμψης ανήκει στους τολμηρούς – και όχι απαραίτητα στους πιο λαμπερούς. Κι αν οι Κάννες συνεχίσουν να είναι το σημείο όπου γεννιούνται οι ταινίες που τελικά αγαπιούνται από κοινό και Ακαδημία, τότε ίσως το ερώτημα δεν είναι αν έχουν τη λάμψη των Όσκαρ, αλλά αν τα Όσκαρ μπορούν πια να συμβαδίζουν με τις Κάννες.