«Η ζωή είναι πολύ μικρή για να είναι θλιβερή» καταλήγει η Μαρία Τζαβούρα και είναι κάτι που το ξεχνάμε συχνά, είναι η αλήθεια. Χανόμαστε στα άγχη και στους γρήγορους ρυθμούς και κάποια πράγματα που είναι εξίσου σημαντικά, όπως η τέχνη, αποσιωπούνται στο μυαλό μας. Αν δε ξέρεις τη Μαρία Τζαβούρα, μάλλον ήρθε η ώρα να τη μάθεις και να ρίξεις μια ματιά στα όσα έχει σχεδιάσει.
Ό,τι σκέφτεται το αποτυπώνει και ό,τι έχει να το πει, θα το πει με το δικό της όμορφο τρόπο. Εξάλλου η τέχνη, είναι να μεταφέρει ότι δε μπορεί να πει το στόμα με άμεσο τρόπο. Σήμερα μπήκαμε στο κόσμο της Μαρίας και μπορέσαμε να δούμε στο ελάχιστο τι συμβαίνει στο μυαλό μιας illustrator- cartoonist.
Είσαι illustrator και cartoonist. Τι σε ώθησε να ασχοληθείς με αυτά τα δύο είδη;
Η μεγάλη μου ανάγκη να ακούω και να λέω ιστορίες. Είναι μια στιγμή μαγική και προσπαθώ μέσω της τέχνης μου να ξαναζήσω αυτή τη συνθήκη, της μαγείας, κάθε φορά.
Διδάσκεις χρωματολογία και ελεύθερο σχέδιο, τι άλλα είδη σχεδίου σου αρέσουν και θαυμάζεις;
Το ελεύθερο σχέδιο δεν είναι είδος σχεδίου δηλαδή, κάποια κατηγορία αλλά τεχνική για να μάθει κανείς να σχεδιάζει. Κι αυτό διδάσκω. Τον τρόπο. Ονομάζεται «ελεύθερο» γιατί δεν χρησιμοποιούμε χάρακες ή άλλα όργανα όπως π.χ. στο αρχιτεκτονικό σχέδιο.
Επειδή λοιπόν χρησιμοποιείται αποκλειστικά για αποτυπώσεις εκ του φυσικού και υπόκειται σε κανόνες είναι το λιγότερο αγαπημένο μου και σε καμιά περίπτωση δεν είναι τρόπος έκφρασης. Προσωπικά μου αρέσει το minimal στο σχέδιο – δηλαδή, με τα λιγότερα να μπορεί κανείς τα περισσότερα. Αγαπώ πολύ τη δουλειά των Ζαν Ζακ Σανπέ (Jean-Jacques Sempé) και Σολ Στέινμπεργκ (Saul Steinberg).
Πόσο δύσκολο είναι να διδάξεις σχέδιο σε κάποιον που δεν έχεις ξανά ασχοληθεί και τι κερδίζεις σε προσωπικό επίπεδο;
Αν ξέρεις για τί πράγμα μιλάς, αν έχεις εμπειρία (αν έχεις δηλαδή κάτι να μεταδώσεις) κι αν αγαπάς αυτό που κάνεις, τότε δεν είναι δύσκολο να μεταφέρεις και σε άλλους αυτή την αγάπη και το πάθος. Στην ουσία προσπαθούμε να δημιουργήσουμε “συνενόχους” και συμμέτοχους. Γιατί νομίζω ότι περί αυτού πρόκειται όταν μιλάμε για διδασκαλία. Είναι αλήθεια ότι συχνά νιώθω ότι παίρνω περισσότερα απ’ όσα δίνω, χάρη στη σχέση που αναπτύσσεται με τους σπουδαστές. Οι τέχνες είναι πεδίο επικοινωνίας, έκφρασης κι αλληλεπίδρασης κι αυτό είναι ιδιαίτερα αντιληπτό μέσα σε μια αίθουσα διδασκαλίας που λειτουργεί με όρους καλλιτεχνικού ατελιέ.
Πες μας δύο λόγια για τις «Ιστορίες μέσα από τη Βαλίτσα»
Oι «Ιστορίες μέσα από τη Βαλίτσα» είναι μια μοναχική διαδρομή σε ιστορίες καθημερινής (της) τρέλας και (εθελούσιου;) εγκλεισμού, με όχημα ή καβούκι, τον κυνισμό. Οι δύο χάρτινοι ήρωες, πηγαινοέρχονται συνεχώς μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας και κάθε ιστορία έχει τη δική της αυτοτέλεια. Ξεκίνησαν να δημοσιεύονται στο διαδίκτυο τον Ιούνιο του 2017 ως web comic και ολοκληρώθηκαν το 2020. Έκτοτε εκδόθηκαν σε δύο βιβλία κόμικ, τις “Ιστορίες μέσα από τη βαλίτσα” (2023) και την “Έξοδο” (2024). Μπορείτε να τα βρείτε σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία κόμικ και σε φεστιβάλ κόμικ, με εμένα πίσω από τον πάγκο!Εσύ, ποιον καλλιτέχνη θαυμάζεις;
Α, έχω μεγάλη λίστα! Κι όσο κι αν φαίνεται περίεργο, τα μεγαλύτερα ινδάλματα μου είναι συγγραφείς! Ίσως για αυτό και λατρεύω τον Βινσεντ Βαν Γκογκ (λίιιιγο)παραπάνω απ’ όλους τους άλλους. Το ταλέντο του να αποτυπώνει τις σκέψεις του στο χαρτί.
Αγαπημένο μου ανάγνωσμα και σταθερό σημείο αναφοράς είναι τα γράμματα του στον αδελφό του Τεό. Ομοίως αγαπώ τη σύγχρονη μου Σίλβια Τζίκε γιατί συνδυάζει αριστοτεχνικά το λόγο (της) με το σκίτσο. Μου αρέσει ο Quino, o Altan, οι γελοιογραφίες και τα πολιτικά κόμικς του Γιάννη Ιωάννου. Και πολλοί ακόμη.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Αν επέλεγες να ζήσεις σε μια άλλη εποχή, μιλώντας με βάση τη καλλιτεχνική άνθιση που είχε κάθε εποχή, ποια θα επέλεγες;
Μου βάζεις δύσκολα. Είμαι μεταξύ Φλωρεντίας κατά την Αναγέννηση και Παρισιού του 1920. Με μικρή διαφορά, θα κέρδιζε το Παρίσι γιατί δεν μπορώ ν’ αντισταθώ στο διαχρονικά γοητευτικό παρεάκι της Μονμάρτης!
Πάμε να μιλήσουμε για τα σχέδια σου. Έχουν και μια κάποια πολιτική χροιά. Που προσωπικά μου αρέσει. Φοβάσαι μήπως, κριθείς για αυτό ή κάνεις ηλεκτρονικά reports στους λογαριασμούς σου;
Λογικό να έχουν πολιτική χροιά, ξεκίνησα ως πολιτική γελοιογράφος και τέτοια θεωρώ ότι εξακολουθώ να είμαι. Όσο για το αν φοβάμαι, νομίζω ότι απαντώ καλύτερα πιο κάτω, στην ερώτηση περί λογοκρισίας.
Θεωρείς ότι μέσα από τη τέχνη, έρχεται και η αφύπνιση;
Δεν ξέρω αν η τέχνη από μόνη της μπορεί να αφυπνίσει αλλά σίγουρα παρέχει ένα ασφαλές πεδίο ελεύθερης έκφρασης. Λειτουργεί ως φυτώριο σκέψης και ελευθερίας του λόγου και άρα μας μαθαίνει να σκεπτόμαστε, να εκφραζόμαστε και να μαχόμαστε για την ελευθερία. Η ελευθερία είναι το οξυγόνο της τέχνης όχι μόνο για τους δημιουργούς αλλά για όλους τους ανθρώπους. Όλοι είμαστε εν δυνάμει δημιουργοί, σίγουρα όλοι είμαστε κοινό, έχουμε ανάγκη να εκφραζόμαστε και να επικοινωνούμε. Υπό αυτό το πρίσμα, ναι, αφυπνίζει, γιατί δημιουργεί το χώρο όπου μπορούμε όλοι να αναπνέουμε ελεύθερα. Άρα είναι άκρως επαναστατική και για αυτό και βλέπουμε ότι στις μέρες μας η τέχνη πολεμάται ή περιορίζεται σε καθαρά διακοσμητικό ρόλο.
Στην Ελλάδα του 2025, τι σε στεναχωρεί και τι σου δίνει χαρά;
Αυτή κι αν είναι μια τεράστια λίστα! Στην Ελλάδα του 2025 με θυμώνει το ότι δεν έχουμε δημοσία παιδεία και υγεία όπως τη διεκδικούμε οι πολίτες χρόνια τώρα, με θυμώνει το ότι ο κόπος, οι προσπάθειές, οι θυσίες, οι ικανότητες τόσων ανθρώπων προς αυτή την κατεύθυνση πετιέται στα σκουπίδια μαζί με το όραμα για μια ζωή όπως τη θέλουμε. Με θυμώνει η εγκληματική αδιαφορία, η συγκάλυψη και η δικαιοσύνη με τον τρόπο που (δεν) λειτουργεί. Μου δίνει χαρά το ότι όλοι εμείς επιμένουμε και συνεχίζουμε να διεκδικούμε μια ζωή όπως τη θέλουμε!
Θεωρείς ότι στις νέες γενιές υπάρχει η θέληση για αλλαγή και η ενσυναίσθηση;
Εννοείται. Το πιστεύω και το διαπιστώνω καθημερινά. Ευτυχώς, οι άνθρωποι αλλάζουμε. Αργά, πολύ αργά μεν αλλά τουλάχιστον έστω και λίγο, μετακινούμαστε. Εξάλλου “ζωή σημαίνει αλλαγή”. Ελπίζω δηλαδή.
Υπάρχει λογοκρισία, δυστυχώς ακόμη. Σε πολλά επίπεδα, πολύμορφη. Πιστεύεις ότι με τη πάροδο του χρόνου, ίσως χαντακώσει ή φοβίσει νέους καλλιτέχνες;
Η τέχνη είναι ένα μέρος, μια “χώρα” μέσα στην οποία όλες οι “βεβαιότητες” διαρκώς καταρρέουν κι όμως μέσα σε αυτή την αβεβαιότητα είμαστε όλοι ασφαλείς. Oι καλλιτέχνες ζούμε ήδη εκεί, σε αβέβαιο περιβάλλον από καιρό, και αν έχουμε μάθει ένα πράγμα είναι όντας ελεύθεροι μέσα μας, να μη φοβόμαστε εκεί έξω. Κι αν σας λέμε κάτι μέσω της τέχνης μας, στην ουσία είναι ένα πράγμα : “μη φοβάστε”!
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η τεχνολογία μας βοηθά ή μας εγκλωβίζει;
Δεν θα πω εδώ κάτι που δεν έχετε ήδη ακούσει από άλλους. Η τεχνολογία είναι εργαλείο κι όπως όλα τα εργαλεία εξαρτώνται από το μάστορα. Από το πώς τα χρησιμοποιούμε και από το τί αποτέλεσμα θέλουμε να έχουμε.
Πόσο δύσκολο είναι να είσαι καλλιτέχνης;
Όχι δυσκολότερα από το να είσαι οτιδήποτε άλλο. Σίγουρα νιώθει κανείς πιο ευτυχισμένος όταν κάνει κάτι που είναι επιλογή του. Υπό αυτό το πρίσμα νιώθω πολύ καλά μέσα στις επιλογές μου και έτσι αντιμετωπίζω με περισσότερο κουράγιο και πείσμα τις δυσκολίες του επαγγέλματος.
Τι στοιχείο θεωρείς ότι κατέχεις, που σαν Μαρία σπας στερεοτυπικούς κανόνες και καλούπια;
Με ξαφνιάζετε με αυτή την ερώτηση. Δεν θεωρώ ότι οι καλλιτέχνες ξεκινάμε οτιδήποτε με σκοπό να σπάσουμε κανόνες, ταμπού ή να έρθουμε σε ρήξη. Όχι εκ των προτέρων τουλάχιστον. Σίγουρα όχι εγώ. Φτιάχνω με σκοπό να κτίσω, να δημιουργήσω, να ερμηνεύσω. Η ρήξη και η σύγκρουση έρχεται –αν συμβαίνει- εκ του αποτελέσματος. Μάλλον επειδή αυτό που φτιάχνω εκφράζει έναν κόσμο, μια κοινωνία ή ιδέες όπως θα τα ήθελα και όχι όπως τελικά είναι. Άρα, προτείνω κάτι. Και, ω! Τι έκπληξη! Αυτή η πρόταση φυσικά δημιουργεί αντίδραση, ειδικά από πραγματικότητες που είναι φύσει και θέση αντιδραστικές ή και εχθρικές απέναντι στο δημιούργημα μου. Συνηθέστερα δηλαδή σπάω τα μούτρα μου στην πραγματικότητα. Θα ήθελα να συμβαίνει το αντίθετο. Μάλλον το χαρακτηριστικό μου στοιχείο είναι η επιμονή μου, το ότι δεν τα παρατώ. Ειλικρινά όμως, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς!
Για σένα τι αποτελεί έμπνευση;
Η έμπνευση δεν είναι κάτι που την περιμένω από έξω. Είναι ανάγκη έκφρασης που πηγάζει από μέσα. Η τέχνη μου είναι ο τρόπος αντίδρασης αλλά και πρόταση σε όσα (μας) συμβαίνουν και μας απασχολούν. Η αλήθεια είναι όμως πως τα βιβλία, για μένα, είναι πάντα μια καλή αφετηρία! Κάθε φορά που νιώθω ότι έχω ανάγκη από οξυγόνο, ανατρέχω στους αγαπημένους μου συγγραφείς.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Υπάρχει κάτι άλλο με το οποίο ασχολείσαι και σου δίνει χαρά;
Ασχολούμαι με το τρέξιμο, αρκετά χρόνια τώρα και σχετικά πρόσφατα μάλιστα άρχισα να αντλώ και χαρά από τη συγκεκριμένη ενασχόληση –εκτός από ιδρώτα, κούραση και ταλαιπωρία που είναι συνήθως ο κανόνας! Δεν ήμουνα ποτέ αθλητικός τύπος αλλά αυτό άλλαξε όταν έτρεξα για πρώτη φορά στο Μαραθώνιο της Αθήνας 5χλ. για καλό σκοπό. Το ένα έφερε το άλλο κι έκτοτε το να βγαίνω για τρέξιμο έγινε αγαπημένη συνήθεια. Είναι η στιγμή που ακούω τις μουσικές μου, αφήνω το σχεδιαστήριο και απολαμβάνω τη βόλτα, τη φύση, την πόλη, τον δρόμο.
Πες μας το μότο της ζωής σου.
Δεν το έχω σκεφτεί ποτέ. Τώρα που με ρωτάτε όμως, αν έπρεπε να χωρέσω σε μία πρόταση τη στάση μου απέναντι στα πράγματα, αυτή θα ήταν «η ζωή είναι πολύ μικρή για να είναι θλιβερή».
