Όλοι έχουμε βιώσει μία παρόμοια σκηνή: μόλις γυρίσαμε σπίτι μετά από μια αγχωτική μέρα στη δουλειά – την τρίτη παρόμοια μέρα μέσα στην εβδομάδα.

Αυτή η προπόνηση που προγραμματίζαμε για μετά τη δουλειά φαίνεται ξαφνικά αδύνατη. Το σώμα μας είναι βαρύ, η ενέργειά μας στα Τάρταρα και τα βλέφαρά μας πεσμένα. Το μόνο που θέλουμε είναι ένα πιάτο φαγητό και ένα επεισόδιο της σειράς μας, πριν κλείσουμε τα μάτια μας.

Αλλά γιατί; Ενώ πολλοί από εμάς παλεύουμε με αυτά τα συμπτώματα κούρασης που προκαλεί το καθημερινό στρες, η συζήτηση για τη σχέση μεταξύ στρες και ενέργειας συχνά αφορά την επιρροή του ύπνου μας, παρά την επίδραση που μπορεί να έχει στο σώμα συνολικά.

Γιατί το άγχος μας κουράζει;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ανθρώπινο σώμα είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει μικρά επεισόδια στρες – τα πράγματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά βάση – όταν όμως βιώνουμε χρόνιο, παρατεταμένο στρες το σώμα μας αρχίζει να υποφέρει.

Όταν αισθανόμαστε άγχος, μια ξαφνική έκλυση ορμονών ενεργοποιεί το νευρικό σύστημα ως αντίδραση στο οξύ στρες. Οι ορμόνες ωθούν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα να διεγείρει την υπόφυση και τα επινεφρίδια, κάτι που προκαλεί την έκλυση κατεχολαμινών, συμπεριλαμβανομένων της αδρεναλίνης, της νοραδρεναλίνης και της κορτιζόλης.

Αυτές οι αλυσιδωτές αντιδράσεις έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του καρδιακού ρυθμού, της πίεσης, και την εμφάνιση ταχύπνοιας. Το σώμα μας μπορεί να παραμείνει σε κατάσταση μάχης ή φυγής για 20 έως 60 λεπτά αφότου παύσει να υφίσταται η απειλή, καθώς αυτός είναι ο χρόνος που χρειάζεται το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα για να επιστρέψει στα προ διέγερσής του επίπεδα.

Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα προωθεί την αντίδραση μάχης ή φυγής, ενώ το παρασυμπαθητικό βοηθάει το σώμα να ηρεμήσει.

Ο όρος «μάχη ή φυγή» αντιπροσωπεύει τις επιλογές που είχαν οι πρόγονοί μας όταν βρίσκονταν αντιμέτωποι με κινδύνους στο περιβάλλον τους: είτε μάχονταν είτε τρέπονταν σε φυγή. Σε κάθε περίπτωση, η βιολογική και ψυχολογική αντίδραση στο στρες προετοιμάζει το σώμα μας για να αντιδράσει έναντι μιας απειλής.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι η απόκριση μάχης ή φυγής έχει σχεδιαστεί μόνο για βραχυπρόθεσμες καταστάσεις και απαιτεί από το σώμα να εργαστεί αρκετά σκληρά. Έτσι, όταν αυτή η απόκριση συμβαίνει πολλές φορές την ημέρα, ο φόρτος αυτής της προσπάθειας αρχίζει να αυξάνεται, αφήνοντάς μας να αισθανόμαστε κουρασμένοι.

Και τι φέρνει μαζί της η αντίδραση μάχης ή φυγής;

Η αντίδραση μάχης ή φυγής παίζει σημαντικό ρόλο στο πώς αντιμετωπίζουμε το στρες και τον κίνδυνο στο περιβάλλον μας. Όταν εκλαμβάνουμε κάτι ως απειλή, η αντίδραση αυτή προετοιμάζει το σώμα μας είτε για να παλέψει είτε για να τραπεί σε φυγή.

Το στρες που προκαλείται από την κατάσταση αυτή μπορεί στην πραγματικότητα να βοηθάει, αυξάνοντας τις πιθανότητες να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την απειλή. Αυτού του είδους το στρες μπορεί να μας βοηθήσει να λειτουργήσουμε σε συνθήκες όπου πιεζόμαστε για να επιτύχουμε καλή απόδοση, όπως στην εργασία ή στο σχολείο.

Σε περιπτώσεις που απειλείται η ζωή μας, η αντίδραση μάχης ή φυγής παίζει σημαντικό ρόλο στην επιβίωσή μας. Προετοιμάζοντας μας για μάχη ή φυγή, η αντίδραση αυτή αυξάνει τις πιθανότητες να γλιτώσουμε από τον κίνδυνο.

Κι ενώ η αντίδραση αυτή είναι ακούσια, δεν σημαίνει, όμως, πως είναι πάντα σωστή. Κάποιες φορές αντιδρούμε κατ’ αυτόν τον τρόπο και όταν δεν υφίσταται πραγματική απειλή. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορεί να ενεργοποιηθεί σε περίπτωση φανταστικών απειλών. Οι φοβίες είναι ένα καλό παράδειγμα του πώς μπορεί να σημάνει «λάθος συναγερμός».

Πώς μπορούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε καλύτερα την κούραση και την εξάντληση που προέρχεται από το παρατεταμένο άγχος;

Σε αυτή την κατάσταση, γίνεται πιο δύσκολο να χαλαρώνουμε, να ασκούμαστε και να βρίσκουμε την ενέργεια για δραστηριότητες που απολαμβάνουμε – και παράλληλα αυτά τα πράγματα είναι ακριβώς ό,τι χρειάζεται για την καταπολέμηση του στρες. Ενώ μπορούμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να ελαχιστοποιήσουμε το καθημερινό άγχος, μερικές φορές οι αγχωτικές καταστάσεις είναι αναπόφευκτες.

Ένας τρόπος είναι η κατανόηση της αντίδρασής αυτής. Όταν αρχίζουμε να νιώθουμε υπερένταση, ας βρίσκουμε τρόπους για ηρεμία και χαλάρωση.

Εκτός από την προσπάθεια αντιμετώπισης του τι μας προκαλεί άγχος αυτή τη στιγμή, η αυτοφροντίδα είναι το επόμενο καλύτερο στοίχημά μας.

Το να αφιερώνουμε χρόνο για να κάνουμε τα πράγματα που μας αρέσουν και υιοθετώντας έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής με μια ισορροπημένη διατροφή, με τακτική άσκηση και επαρκή ύπνο, φαίνεται να μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητά μας σε στρες ενισχύοντας τη σωματική και ψυχική μας υγεία.

Επιπλέον, σύμφωνα με τους ειδικούς η ψυχοθεραπεία είναι επίσης κάτι που μπορεί επίσης να βοηθήσει. Η θεραπεία δεν περιορίζεται σε άτομα με ψυχικές παθήσεις. Υπάρχουν αμέτρητοι διαφορετικοί τύποι θεραπείας που έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν άτομα με αμέτρητες διαφορετικές ανάγκες – συμπεριλαμβανομένου του άγχους και της κούρασης που προκαλείται από το στρες.

Η αντίδραση στο στρες είναι ένα από τα βασικότερα θέματα που μελετώνται στον ταχέως αναπτυσσόμενο τομέα της ψυχολογίας της υγείας. Στόχος είναι να μπορέσουμε να βρούμε τρόπους ώστε να διαχειριστούμε το στρες, για μια πιο υγιή και παραγωγική ζωή.